Polskie kino, choć zazwyczaj w nieśmiesznych komediach przedstawia współczesność i wyobrażoną, nieistniejącą klasę średnią, ma też dobre momenty – gdy odwołuje się do przeszłości. Obala także stereotypy, że tylko starsze pokolenie zainteresowane jest historią, że tylko ludzie urodzeni w dobie PRL-u potrafią opowiadać o przeszłości w sposób pozbawiony naiwności i uproszczeń. Okazuje się bowiem, że młodzi twórcy potrafią osadzić akcję swoich obrazów właśnie w przeszłości, pokazać jednocześnie specyfikę i dramatyzm polskiej historii oraz uniwersalność losów uwikłanych w nią jednostek – a czegóż więcej chcieć może odbiorca?
Dział: Książka na zakręcie
Po co mi lektura, od której nie tylko nie spodziewam się pobudzenia, ale domagam się wręcz, by była łatwa? Przecież dziecko, które układa puzzle, zaczyna od prostych obrazków i dużych kawałków, stopniowo przechodzi jednak do coraz trudniejszych, by skończyć na obrazie zachodu słońca rozbitym na pięć tysięcy maleńkich skrawków. Jeśli haftuję, to zaczynam od łatwych obrysów, by w końcu wyszyć mandalę na obrusie do salonu. Tymczasem ta prawidłowość nie obowiązuje, jeśli chodzi o oczekiwania czytelnicze.
Frekwencja, uznawana przez instytucje finansujące kulturę za podstawowe kryterium rozdziału pieniędzy, zabije nas wszystkich, wykończy też samą kulturę. Wszyscy skazani jesteśmy na pogoń za odbiorcą, widzem, czytelnikiem – owszem, mamy go edukować, animować, kształcić, ale przecież żeby skłonić go do aktywności, musimy go uwieść.
Często mówi się, że między literaturą wysoką a masową nie ma komunikacji, publiczność czytająca, ale niezaangażowana w obieg krytycznoliteracki zarzuca literaturze wysokiej i jej twórcom parnasizm, snobizm, niezrozumiałość. Za wzór do naśladowania stawia jej kryminał i (ostatnio) reportaż – czyli gatunki, które mówią o życiu, nie analizują do nieprzytomności wydumanych problemów, angażują się we współczesną rzeczywistość, ale też dostarczają rozrywki. Nade wszystko zaś zaletą gatunków popularnych jest mówienie wprost, bez skomplikowanych i trudnych do wyśledzenia środków retorycznych.
Najgorszą rzeczą, jakiej może doświadczyć dyskutowana i popularna książka oraz jej głośny autor, jest wejście do kanonu. Opinia, że jakakolwiek powieść należy do klasyki, jest jeszcze bardziej zabójcza niż usunięcie w mroki niepamięci.
Nauczyciele języka polskiego poruszają się dzisiaj w trzech przestrzeniach: zawieszeni między kursem historii literatury, współczesną twórczością literacką i wskazaniami ministerstwa edukacji dotyczącymi priorytetów w nauczaniu, próbują wytyczyć dla siebie i uczniów w miarę pewną ścieżkę, zrównoważyć nakaz wychowania do wartości i konieczność wykładania literatury dawnej – średnio atrakcyjnej dla większości młodzieży, której znaczenie próbujemy przybliżyć często przez kontekst literatury najnowszej.
„Przecież wszyscy pamiętamy to słynne zdanie z Lalki Prusa:
»Ogary poszły w las«” – powiedział na jednym z oficjalnych spotkań, w którym niedawno uczestniczyłam, przedstawiciel bardzo dużej instytucji kultury. Zapanowała cisza – część słuchaczy milczała, bo nie bardzo wiedziała, o co chodzi z tymi ogarami, część wiedziała, że u Prusa żadne ogary nie poszły w las, za to zdecydowanie nie wypadało się śmiać i prostować, że to jednak nie był Prus, a Żeromski, że nie w Lalce, ale w Popiołach…
Miłość w literaturze to jeden z najtrudniejszych i najpiękniejszych tematów. Pościg za miłością zaś to najbardziej dramatyczna opowieść – jak pokazuje Pani Bovary Flauberta – łączy się w niej wątek społeczny i psychologiczny, widać całą głębię ludzką, także rozmiary upadku i nieszczęścia. Powieść o miłości nigdy nie jest tak naprawdę o miłości, ale też o wojnie, o świecie społecznym i jego porządku, o rozwarstwieniu, o kryzysie duchowym.
Gdy piszę blog, Państwo myślą zapewne o autorskich stronach modowych, kulinarnych czy lifestylowych. Istnieją też w dużej liczbie blogi krytyczne, książkowe, fanowskie strony wielkich pisarzy. Rzadko do nich zaglądamy, z reguły dopiero wtedy, gdy szukamy informacji o książce na prezent, recenzji do szkoły czy na zajęcia uniwersyteckie lub w poszukiwaniu opisów nowości, które można byłoby kupić do szkolnej biblioteki.