Zaangażowanie a stereotypy

W ciągu ostatnich kilku lat wielką popularność na rynku wydawniczym zdobyły książki, które opowiadają o historii z perspektywy kobiecej – biografie, reportaże, wywiady-rzeki, szkice. Zjawisko to jest nowe i atrakcyjne dla czytelników, bo przez wieki historia stanowiła domenę androcentryczną – mężczyźni tworzyli historię, oni też byli autorami źródeł oraz twórcami narracji opowiadających o przeszłości. Sytuacja zaczęła się zmieniać w dwudziestoleciu międzywojennym, a dzisiaj pisanie o kobietach w historii stanowi jeden z najmodniejszych, ale też najbardziej zaangażowanych politycznie i społecznie tematów. Nie chodzi w nim tylko o pokazanie roli kobiet, ale o spojrzenie szersze: perspektywa kobieca zagarnia bowiem temat macierzyństwa i rodziny, więzi społecznych, obyczajów i moralności, warunków życia. Dobrze napisany esej pozwala przejść z poziomu historii politycznej, czyli domeny mężczyzn, na poziom historii społecznej. 

Popularność tego tematu łączy się z pewnością z rozwojem teorii feministycznych, ich coraz szerszym stosowaniem w badaniach humanistycznych, eseistyce i publicystyce, a także z pewnego rodzaju znużeniem historiami męskimi, które znamy już dobrze. Ta sama historia oglądana przez pryzmat innej postaci – postaci kobiecej staje się zawsze zupełnie inną opowieścią, inne zjawiska i problemy wydobywa. Do nagłośnienia tekstów tego typu przyczynił się z pewnością literacki Nobel z 2015 roku dla Swietłany Aleksijewicz, której najbardziej znany tekst nosi tytuł Wojna nie ma w sobie nic z kobiety i opowiada o drugiej wojnie światowej doświadczanej właśnie przez kobiety, a jest to zupełnie inna opowieść niż historia męskiej walki. Jest straszniejsza, pełniejsza przemocy doświadczanej na różnych poziomach, bardziej destruktywna, a jej konsekwencje – zdecydowanie bardziej długotrwałe, wybiegające daleko poza pola konkretnych bitew i ustalenia gabinetowe. 

Kobieta – zakładnik historii

Czytamy zatem biografie królowych, powieści historyczne Elżbiety Cherezińskiej, których fabuła osnuta jest przede wszystkim wokół władczyń (a nie władców), reportaże o doświadczeniu narodowym – udziale Polek w działaniach drugiej wojny świ...