Autor: dr Adriana Kloskowska

„Każdy student uczy i każdy wykładowca zdobywa wiedzę: wzajemne obdarowywanie się w uczeniu przez dyskusję”. Tak swój artykuł opublikowany w książce Johna Stewarta Mosty zamiast murów zatytułował C. Roland Christensen, którego zdaniem nauczania i uczenia się nie można oddzielić, ponieważ są to części kontinnum wzajemnego dawania i otrzymywania, a dyskusja jako forma komunikacji powoduje, że przekazywanie wiedzy nie leży tylko po stronie nauczyciela, ale w procesie tym aktywni są również uczniowie. Autor patrzy na proces uczenia przez pryzmat wzajemności i podkreśla wagę kwestionowania prawd podczas dyskusji prowadzonych w procesie uczenia się i nauczania. Jednak uczenie przez dyskusję wymaga atmosfery wolności, otwartości, która ożywia uczniów i powoduje, że chcą współuczestniczyć w zajęciach i czują się współodpowiedzialni za swój proces nauki.

Erich Fromm w słynnym szkicu o postawie twórczej wśród warunków edukacyjnych, które sprzyjają rozwojowi kreatywności, wyróżnia ciekawość i zdolność dziwienia się, podkreślając, że dzieci naturalnie przejawiają te umiejętności i dlatego tak łatwo je zainteresować, zaintrygować oraz spowodować, że reagują twórczo. Jednak w procesie edukacji większość uczniów traci zdolność zachwytu, ponieważ – jak twierdzi Fromm – czują, że powinni wszystko wiedzieć i dlatego zdumienie czy zaintrygowanie czymkolwiek jest dla nich objawem ignorancji, a przecież to właśnie zaciekawienie poprzedza wszelką twórczość. Warto więc możliwie najczęściej stosować jedną z najbardziej popularnych w treningu kreatywności aktywności, polegającą na dostrzeganiu jak największej liczby rzeczy/zjawisk, które dziwią, zdumiewają, zaskakują (Szmidt 2013: 68).

Edukacja w warunkach wielokulturowości stała się w wyniku działań zbrojnych w Ukrainie wyzwaniem dla polskich szkół. I chociaż pojęcie wielokulturowości nie jest kategorią nową – jego początki sięgają bowiem okresu starożytnego Egiptu oraz terytorialnej organizacji rzymskich legionów – a ideę wielokulturowości uważa się za wytwór dwóch powiązanych ze sobą procesów: globalizacji i demokracji, z dnia na dzień okazały się one dla polskiej szkoły faktem. Jak poradzić sobie z wyzwaniem wielokulturowości i wielojęzyczności, by zarówno uczniowie polscy, jak i ci z doświadczeniem migracji czuli się w tych warunkach swobodnie?

Skoro motywacja, jak twierdzą neurobiolodzy, jest stanem podobnym do głodu czy sytości i nikt nie może nikomu nakazać bycia zmotywowanym, tak jak nie może nakazać nikomu bycia głodnym czy najedzonym, to po co podejmować temat uczniowskiej chęci i niechęci do nauki? Co w takim razie zmotywuje ich do działania? Jak nauczyciele mogą rozumieć różne nastawienie uczniów do określonych zadań?

„Idealne dla zdrowia mózgu jest połączenie zarówno ćwiczeń fizycznych, jak i umysłowych z kontaktami społecznymi”. Taką tezę stawia Arthur Kramer – profesor na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Illinois. Jego zdaniem nie istnieje jeden warunek dobrej kondycji mózgu. Aktywność zarówno fizyczna, jak i intelektualna ma wpływ na to, jak funkcjonujemy. Jak zatem pracować z uczniami, aby zarówno nauczanie, jak i uczenie się przynosiło wymierne efekty?