Od tradycyjnego dziennika literackiego do bloga

O czytaniu literatury dokumentu osobistego z uczniem cyfrowym

Horyzonty polonistyki

Literatura współczesna jest zwrotem ku literaturze dokumentu osobistego. Tym terminem Roman Zimand nazwał spory obszar literatury, która wyraża osobiste stanowisko autora tekstu w sposób na tyle wyraźny, że czytelnik może poznać jego stosunek do zdarzeń przedstawionych w utworze. Zdaniem badacza, literaturę dokumentu osobistego tworzy pisarstwo autobiograficzne z takimi gatunkami, jak autobiografia, dziennik, pamiętnik, wspomnienie, relacja, list, wyznania, wywiad-rzeka, literacki autoportret.

Zdaniem Romana Zimanda za cechy kluczowe literatury dokumentu osobistego należy uznać trzy podstawowe właściwości: 

POLECAMY

  • płynność granic międzygatunkowych i łatwość ich przekraczania, wynikająca ze spersonalizowanej narracji; 
  • zacieranie się różnicy między „prawdą” a „zmyśleniem”, którego źródłem jest gra między przedstawieniem przedmiotów i faktów (czyli: referencyjnością tekstu) a kompozycyjnymi regułami opowiadania; 
  • wielka różnorodność gatunków i odmian. 

Ten niezwykle istotny nurt w literaturze polskiej XX wieku charakteryzują dwie zasadnicze opcje przedstawiania osobistych, najczęściej silnie zsubiektywizowanych relacji:

  • „świat pisania o sobie wprost” (czyli postawa wyznania);  
  • „świat naocznego świadectwa” (czyli postawa świadka). 

Edukacja polonistyczna stwarza ogromne możliwości eksplorowania literatury dokumentu osobistego na lekcjach języka polskiego, szczególnie w szkole ponadgimnazjalnej. Warto zaznajamiać uczniów z terminem wprowadzonym do współczesnego literaturoznawstwa przez Romana Zimanda, a tym bardziej trzeba pokazywać, że pozycje z kanonu lektur i fragmenty tekstów dostępne w podręcznikach wpisują się w ten ważny dyskurs. Obecność pojęcia w rozmowach o współczesnych utworach literackich może przyczynić się do wzrostu zainteresowania zagadnieniami omawianymi na „godzinach polskiego”. Współczesnego ucznia interesują przekazy emocjonalne, odwołujące się do prywatnych, a nawet intymnych doświadczeń autora. Młodzież o wiele chętniej sięga po tekst, gdy otrzymuje zachętę w postaci informacji o charakterze autobiograficznym (anegdota, nieznany szerszej publiczności fakt z biografii, dykteryjka, bon mot). Uczniowie chcą poznawać biografię pisarza i jego dokonania w perspektywie przekazu osobistego, natomiast z niechęcią odnoszą się do lektury życiorysu pisarza, zwłaszcza gdy jest on pozbawiony elementów „poetyki przekazu ta...

Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów

Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • 6 wydań magazynu "Polonistyka"
  • Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
  • Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
  • ...i wiele więcej!

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI