Od tradycyjnego dziennika literackiego do bloga

Zdaniem Romana Zimanda za cechy kluczowe literatury dokumentu osobistego należy uznać trzy podstawowe właściwości: 

• płynność granic międzygatunkowych i łatwość ich przekraczania, wynikająca ze spersonalizowanej narracji; 
• zacieranie się różnicy między „prawdą” a „zmyśleniem”, którego źródłem jest gra między przedstawieniem przedmiotów i faktów (czyli: referencyjnością tekstu) a kompozycyjnymi regułami opowiadania; 
• wielka różnorodność gatunków i odmian. 

Ten niezwykle istotny nurt w literaturze polskiej XX wieku charakteryzują dwie zasadnicze opcje przedstawiania osobistych, najczęściej silnie zsubiektywizowanych relacji:

• „świat pisania o sobie wprost” (czyli postawa wyznania);  
• „świat naocznego świadectwa” (czyli postawa świadka). 

Edukacja polonistyczna stwarza ogromne możliwości eksplorowania literatury dokumentu osobistego na lekcjach języka polskiego, szczególnie w szkole ponadgimnazjalnej. Warto zaznajamiać uczniów z terminem wprowadzonym do współczesnego literaturoznawstwa przez Romana Zimanda, a tym bardziej trzeba pokazywać, że pozycje z kanonu lektur i fragmenty tekstów dostępne w podręcznikach wpisują się w ten ważny dyskurs. Obecność pojęcia w rozmowach o współczesnych utworach literackich może przyczynić się do wzrostu zainteresowania zagadnieniami omawianymi na „godzinach polskiego”. Współczesnego ucznia interesują przekazy emocjonalne, odwołujące się do prywatnych, a nawet intymnych doświadczeń autora. Młodzież o wiele chętniej sięga po tekst, gdy otrzymuje zachętę w postaci informacji o charakterze autobiograficznym (anegdota, nieznany szerszej publiczności fakt z biografii, dykteryjka, bon mot). Uczniowie chcą poznawać biografię pisarza i jego dokonania w perspektywie przekazu osobistego, natomiast z niechęcią odnoszą się do lektury życiorysu pisarza, zwłaszcza gdy jest on pozbawiony elementów „poetyki przekazu ta...