Natura błędów w ocenianiu

Rozwój nauk psychologicznych, socjologicznych i pedagogicznych przyczynił się do odkrycia prawidłowości rządzących aktem oceny w odniesieniu zarówno do zjawisk, jak i ludzi, a tym samym ich dokonań. Zbadane i ustalone przez psychologów zależności i związki pomiędzy potencjałem intelektualnym człowieka, jego osobowością a ocenianiem przekształciły, z korzyścią dla uczniów, nauczycielską nieomylność w mit.

Nie problem rzucić słowo, trudniej cofnąć raz wypowiedziane. 
(A. Płoszajski)

Błędy uwarunkowane cechami osoby oceniającej (nauczyciela)

Za rzetelną ocenę zjawisk i ludzi odpowiada poziom rozwoju funkcji spostrzegania jako czynności mózgu ludzkiego. Nauczyciele jako grupa zawodowa nigdy nie byli poddawani badaniom w zakresie spostrzegawczości – ani przed wyborem zawodu, ani w trakcie jego wykonywania. Spostrzegawczość ma wpływ na zakres i wymiar prowadzonych obserwacji. Ponieważ nauczyciele różnią się między sobą stopniem rozwoju tej czynności umysłowej, dlatego wyniki obserwacji i opinie wydane na temat tej samej rzeczy przez różnych nauczycieli (jak i innych ludzi ) są zawsze różne. Do czynników i cech osoby oceniającej (także nauczyciela) obniżających trafność jej spostrzegania, co w konsekwencji powoduje błędy w ocenianiu, zalicza się:

• wysoki poziom neurotyczności i nieakceptowanie samego siebie,
• zaniżona lub zawyżona samoocena,
• stany napięć i konfliktów wewnętrznych,
• wysoki poziom autorytarności,
• mała złożoność struktur poznawczych – niewiele kategorii poznawczych i percepcyjnych zmniejsza trafność spostrzegania, człowiek słabo różnicuje świat, przecenia podobieństwa pomiędzy sobą a innymi,
• niechęć do wglądu we własną psychikę, brak motywacji do doskonalenia siebie,
• uległa bądź agresywna postawa życiowa,
• konkretność umysłu, spostrzeganie innych na zasadzie ,,czarno–białej”, mała tolerancja na wieloznaczność – schematyzm w myśleniu i działaniu,
• zależność od au...