Metoda projektów – korzyści dla nauczyciela i uczniów

Metoda projektów przyczynia się do tego, że uczniowie uczą się pracy w grupie i wspólnego planowania poszczególnych działań. Dodatkowo daje również możliwość doskonalenia umiejętności rozwiązywania pojawiających się problemów. Uczniowie w trakcie pracy nad projektem muszą dokonać podziału obowiązków i ustalić kolejność wykonywanych zadań.

Można również stwierdzić, że metoda projektu przyczynia się do kształtowania w dzieciach wielu pozytywnych cech. Do najważniejszych należy zaliczyć:

• opanowanie umiejętności formułowania problemów i szukania ich rozwiązań,
• doskonalenie zdolności planowania i organizowania pracy własnej,
• umiejętne łączenie ze sobą wiedzy z różnych dziedzin i obszarów,
• praca nad tym, aby właściwie tworzyć cele i klasyfikować dostępne informacje zgodnie z nimi,
• kształtowanie umiejętności wyrażania własnego zdania i opinii oraz podawania argumentów potwierdzających daną tezę,
• przygotowywanie prezentacji efektów pracy zespołu,
• słuchanie opinii i spostrzeżeń członków zespołu oraz podejmowanie decyzji wraz z nimi,
• umiejętne korzystanie z różnych źródeł wiedzy.

Projekt jest bardzo dużym przedsięwzięciem i wymaga zaangażowania ze strony osób mających go zrealizować. Z jednej strony powinien on mieć charakter interdyscyplinarny, co oznacza, że uczniowie w trakcie wykonywania poszczególnych zadań muszą korzystać z różnorodnych dziedzin wiedzy. Z drugiej strony, jest to takie działanie, które wymaga też od nauczyciela zmiany myślenia. Chodzi bowiem o danie uczniom możliwości samodzielnego podejmowania decyzji, planowania i realizowania swoich pomysłów. Może to być jedna z niewielu sytuacji, które uczą odpowiedzialności za podejmowane decyzje i ich konsekwencje. Oczywiście wskazane są tutaj konsultacje i zapewnienie uczniom wsparcia, służenie im radą i wskazówkami, dotyczącymi chociażby tego, w jaki sposób można podejść do problemu. 

Warunki, jakie musi spełniać dobry projekt

Dobry projekt może przynieść wszystkim wiele korzyści, żeby jednak było to możliwe, konieczne staje się zwrócenie uwagi na kilka kwestii:

• cele powinny być wyznaczane wspólnie z uczniami, co przyczyni się do jeszcze większego zaangażowania z ich strony,
• nauczyciel musi stworzyć jasną, zrozumiałą dla wszystkich instrukcję, w której znajdą się temat, cele projektu, metody pracy oraz termin oddania i kryteria jego oceny,
• w założeniach powinno zmierzać się do tego, aby nawiązywał on do sytuacji bliskich uczniom, znanych,
• musi łączyć ze sobą treści z różnych dyscyplin wiedzy,
• z jednej strony powinien dawać możliwość poszerzania wiedzy, a z drugiej kształcenia konkretnych umiejętności,
• należy zadbać o to, by każdy zespół właściwie podzielił się zadaniami i odpowiedzialnością za ich realizację,
•  warto zwrócić uwagę na to, że końcowy efekt zostanie zaprezentowany na forum.

Rola nauczyciela w pracy metodą projektów

Metoda projektu daje w związku z tym szerokie możliwości. Również nauczyciel może wiele zyskać w trakcie jego prowadzenia. Przede wszystkim ma on możliwość dokonania autorefleksji. Musi bowiem przed każdym projektem zastanowić się nad swoimi mocnymi i słabymi stronami, ponieważ tylko w ten sposób będzie mógł efektywnie pracować z grupą.

Poza tym bardzo dobrze uda mu się poznać grupę, z którą będzie pracował. Musi w tym obszarze wykazać bardzo dużo zaangażowania i cierpliwości, powinien skupić się na znalezieniu zabaw i zadań, które zbliżą członków grupy do siebie i przyczynią się do stworzenia pozytywnej atmosfery. Jednym słowem, wzbogaci swój warsztat pracy. Nauczyciel musi poświęcić czas na omówienie poszczególnych zagadnień i pomoc uczniom w zrozumieniu, czym mają się zajmować. Praca metodą projektów sprawia, że staje się on przewodnikiem, a odchodzi od roli autorytetu, który ma zawsze racje. Kształtuje on dzięki temu relacje partnerstwa i zrozumienia. Nauczyciel uczy się również tego, że uczniowie powinni otrzymać swobodę w trakcie realizacji projektu, nie musi on stać cały czas na straży i dbać o to, aby każde działanie zostało właściwie wykonane. Jedną z ważniejszych kwestii jest pozwolenie uczniom na dokonanie samooceny i porównanie jej z oceną zespołową. Nauczyciel, dzięki korzystaniu z tej metody pracy, może zmienić przede wszystkim swoje podejście i nastawienie do grupy, z którą podejmuje współpracę. 

W trakcie swojej pracy może on wykorzystać takie narzędzia, jak:

• autorefleksja – samodzielna ocena swoich słabych i mocnych stron,
• przeprowadzanie ankiet w trakcie trwania projektu – w celu sprawdzenia, jak czują się uczniowie w trakcie jego wykonywania,
• obserwacja, testy socjometryczne, wywiady – stosowane w celu poznania grupy,
• autoewalucja jakościowa – chodzi tutaj przede wszystkim o badanie w działaniu, dzięki któremu można dostrzec, w jakim obszarze pojawiły się problemy w trakcie wykonania projektu, kto nie wywiązał się z zadania, określenie, w jaki sposób można by było wprowadzić zmiany, z kim porozmawiać, żeby zmienił swoje nastawienie. Następnie wprowadza się zmiany i sprawdza, czy efekty są zgodne z naszymi oczekiwaniami. Metody jakościowe to również obserwacja pracy grupowej, rozmowy z uczestnikami, wywiady na zakończenie projektu, ankieta. Wszystko to, co pozwoli nam określić, czy metoda ta przyniosła pozytywne skutki i czy sprawdziła się w pracy z daną grupą. 

Tab. 1. Korzyści płynące ze stosowania metody projektów

Efekty dla ucznia

Efekty dla nauczyciela

Wykształcenie w uczniach umiejętności samodzielnego zdobywania i poszukiwania odpowiedzi na pytania. Ponadto metoda ta uczy, że każde założenie teoretyczne można zastosować w praktyce (dzięki samodzielności rozwijanej w trakcie poszukiwań, uczniowie nie tylko zdobywają wiedzę, ale widzą także jej praktyczne zastosowanie). Poznanie swojego stylu pracy i uczenia się – uczniowie w pracy projektowej zazwyczaj dokonują podziału zadań. Dzięki temu każdy z nich ma możliwość wykazania się w obszarze, w którym czuje się najlepszy. Poprzez te działania poznaje samego siebie, stosuje sobie właściwy styl pracy, organizuje swój sposób uczenia się, szukania materiałów i weryfikowania ich pod kątem przydatności. Samodzielne wyszukiwanie informacji wykształca w uczniach umiejętność oceny. Dzięki temu każdy z uczniów będzie starał się dokonać selekcji poznanych faktów. Musi bowiem znaleźć materiały, które będą jak najbardziej przydatne, po drodze odrzucając wiadomości zbędne i mało ważne.  Wykształcenie w uczniach kreatywności w myśleniu i analizowaniu faktów. Uczniowie muszą mierzyć się z różnymi problemami badawczymi. W związku z tym wykazują się dużą kreatywnością w poszukiwaniu rozwiązań, a do każdego problemu podchodzą w sposób twórczy i elastyczny.  Uczniowie uczą się, jak współpracować w grupie. Aktualnie jest to bardzo ważna umiejętność. Pracując metodą projektu, muszą dokonać podziału zadań, wyznaczyć czas na ich realizację, wybrać osobę, która będzie liderem (będzie nadzorowała to, w jaki sposób przebiega realizacja projektu). Uczniowie nabywają umiejętność współpracy, wzajemnej akceptacji, inspiracji

Danie nauczycielom dużej swobody w realizowaniu danego tematu – nauczyciel nie prowadzi typowego wykładu na zajęciach, nie jest autorytetem, staje się pomocnikiem uczniów. Jego głównym zadaniem jest podpowiadanie różnego rodzaju sposobów i miejsc pozyskiwania wiedzy, w których można znaleźć odpowiedź na nurtujące uczniów pytania.  Nauczyciel poznaje zainteresowania i preferencje swoich uczniów. Obserwując ich pracę na zajęciach, ma możliwość ocenienia, jaki styl uczenia się i pracy przejawiają. Poza tym zaczyna zauważać, w jakich funkcjach się odnajdują. Ta wiedza jest niezwykle przydatna w innych przedsięwzięciach, które będzie podejmował w klasie. Pozwala również dostosować (w późniejszym czasie) lekcje do typów uczenia się uczniów. Nauczyciel ma możliwość zaktywizowania uczniów na wiele sposobów, jak burza mózgów czy mapa myśli. Dzięki temu jego zajęcia stają się ciekawsze, a on sam poznaje swoich podopiecznych. Uczy się również tolerancji. Nie może z góry przekreślać poszczególnych pomysłów. Nigdy bowiem nie wiadomo, co przyczyni się do odkrycia prawidłowego toku rozumowania.  Nauczyciel, stosując metodę projektu, przyczynia się do stworzenia trwałej i zgranej struktury grupowej. Uczniowie bowiem poznają siebie nawzajem i będą wiedzieli, jak można rozdzielić zadania, żeby ich wykonanie przebiegało sprawnie i elastycznie. Dobre działania nauczyciela pomogą również uczniowi zauważyć, w którym miejscu zostały popełnione przez niego błędy, ale także, dzięki tolerancji, on sam pomoże zauważyć błędy popełnione przez poszczególnych uczestników

Metody pracy w ramach projektu

Oczywiście konieczne jest również stosowanie różnorodnych, ciekawych metod pracy w trakcie trwania projektu. Uczniowie sami powinni wybrać najlepszy dla nich sposób realizacji działań projektowych, niemniej jednak nauczyciel może okazać się istotnym źródłem inspiracji. Co w związku z tym warto byłoby zaproponować młodym ludziom? W zależności od realizowanego tematu niezwykle pomocne mogą okazać się poniższe metody.

Wywiad
Jest to taka forma pracy, którą można przeprowadzić zarówno stacjonarnie, jak i zdalnie. Konieczne staje się znalezienie przez uczniów osób, które są w stanie udzielić im informacji na określony temat. Wywiad może pomóc nie tylko w zrozumieniu głębi danego zagadnienia, ale również przyczynić się do większego zaangażowania uczniów i zbudowania ciekawych relacji. Zadaniem młodych ludzi staje się tutaj nie tylko znalezienie odpowie...