Metoda projektów – korzyści dla nauczyciela i uczniów

Metoda projektu w szkole

Metoda projektów przyczynia się do tego, że uczniowie uczą się pracy w grupie i wspólnego planowania poszczególnych działań. Dodatkowo daje również możliwość doskonalenia umiejętności rozwiązywania pojawiających się problemów. Uczniowie w trakcie pracy nad projektem muszą dokonać podziału obowiązków i ustalić kolejność wykonywanych zadań.

Można również stwierdzić, że metoda projektu przyczynia się do kształtowania w dzieciach wielu pozytywnych cech. Do najważniejszych należy zaliczyć:

• opanowanie umiejętności formułowania problemów i szukania ich rozwiązań,
• doskonalenie zdolności planowania i organizowania pracy własnej,
• umiejętne łączenie ze sobą wiedzy z różnych dziedzin i obszarów,
• praca nad tym, aby właściwie tworzyć cele i klasyfikować dostępne informacje zgodnie z nimi,
• kształtowanie umiejętności wyrażania własnego zdania i opinii oraz podawania argumentów potwierdzających daną tezę,
• przygotowywanie prezentacji efektów pracy zespołu,
• słuchanie opinii i spostrzeżeń członków zespołu oraz podejmowanie decyzji wraz z nimi,
• umiejętne korzystanie z różnych źródeł wiedzy.

Projekt jest bardzo dużym przedsięwzięciem i wymaga zaangażowania ze strony osób mających go zrealizować. Z jednej strony powinien on mieć charakter interdyscyplinarny, co oznacza, że uczniowie w trakcie wykonywania poszczególnych zadań muszą korzystać z różnorodnych dziedzin wiedzy. Z drugiej strony, jest to takie działanie, które wymaga też od nauczyciela zmiany myślenia. Chodzi bowiem o danie uczniom możliwości samodzielnego podejmowania decyzji, planowania i realizowania swoich pomysłów. Może to być jedna z niewielu sytuacji, które uczą odpowiedzialności za podejmowane decyzje i ich konsekwencje. Oczywiście wskazane są tutaj konsultacje i zapewnienie uczniom wsparcia, służenie im radą i wskazówkami, dotyczącymi chociażby tego, w jaki sposób można podejść do problemu. 

Projekt w szkole - kiedy jest dobry?

Dobry projekt może przynieść wszystkim wiele korzyści, żeby jednak było to możliwe, konieczne staje się zwrócenie uwagi na kilka kwestii:

• cele powinny być wyznaczane wspólnie z uczniami, co przyczyni się do jeszcze większego zaangażowania z ich strony,
• nauczyciel musi stworzyć jasną, zrozumiałą dla wszystkich instrukcję, w której znajdą się temat, cele projektu, metody pracy oraz termin oddania i kryteria jego oceny,
• w założeniach powinno zmierzać się do tego, aby nawiązywał on do sytuacji bliskich uczniom, znanych,
• musi łączyć ze sobą treści z różnych dyscyplin wiedzy,
• z jednej strony powinien dawać możliwość poszerzania wiedzy, a z drugiej kształcenia konkretnych umiejętności,
• należy zadbać o to, by każdy zespół właściwie podzielił się zadaniami i odpowiedzialnością za ich realizację,
•  warto zwrócić uwagę na to, że końcowy efekt zostanie zaprezentowany na forum.

Metoda projektów - rola nauczyciela

Metoda projektu daje w związku z tym szerokie możliwości. Również nauczyciel może wiele zyskać w trakcie jego prowadzenia. Przede wszystkim ma on możliwość dokonania autorefleksji. Musi bowiem przed każdym projektem zastanowić się nad swoimi mocnymi i słabymi stronami, ponieważ tylko w ten sposób będzie mógł efektywnie pracować z grupą.

Poza tym bardzo dobrze uda mu się poznać grupę, z którą będzie pracował. Musi w tym obszarze wykazać bardzo dużo zaangażowania i cierpliwości, powinien skupić się na znalezieniu zabaw i zadań, które zbliżą członków grupy do siebie i przyczynią się do stworzenia pozytywnej atmosfery. Jednym słowem, wzbogaci swój warsztat pracy. Nauczyciel musi poświęcić czas na omówienie poszczególnych zagadnień i pomoc uczniom w zrozumieniu, czym mają się zajmować. Praca metodą projektów sprawia, że staje się on przewodnikiem, a odchodzi od roli autorytetu, który ma zawsze racje. Kształtuje on dzięki temu relacje partnerstwa i zrozumienia. Nauczyciel uczy się również tego, że uczniowie powinni otrzymać swobodę w trakcie realizacji projektu, nie musi on stać cały czas na straży i dbać o to, aby każde działanie zostało właściwie wykonane. Jedną z ważniejszych kwestii jest pozwolenie uczniom na dokonanie samooceny i porównanie jej z oceną zespołową. Nauczyciel, dzięki korzystaniu z tej metody pracy, może zmienić przede wszystkim swoje podejście i nastawienie do grupy, z którą podejmuje współpracę. 

W trakcie swojej pracy może on wykorzystać takie narzędzia, jak:

• autorefleksja – samodzielna ocena swoich słabych i mocnych stron,
• przeprowadzanie ankiet w trakcie trwania projektu – w celu sprawdzenia, jak czują się uczniowie w trakcie jego wykonywania,
• obserwacja, testy socjometryczne, wywiady – stosowane w celu poznania grupy,
• autoewalucja jakościowa – chodzi tutaj przede wszystkim o badanie w działaniu, dzięki któremu można dostrzec, w jakim obszarze pojawiły się problemy w trakcie wykonania projektu, kto nie wywiązał się z zadania, określenie, w jaki sposób można by było wprowadzić zmiany, z kim porozmawiać, żeby zmienił swoje nastawienie. Następnie wprowadza się zmiany i sprawdza, czy efekty są zgodne z naszymi oczekiwaniami. Metody jakościowe to również obserwacja pracy grupowej, rozmowy z uczestnikami, wywiady na zakończenie projektu, ankieta. Wszystko to, co pozwoli nam określić, czy metoda ta przyniosła pozytywne skutki i czy sprawdziła się w pracy z daną grupą. 

Tab. 1. Korzyści płynące ze stosowania metody projektów

Metoda projektu. Przykłady

Oczywiście konieczne jest również stosowanie różnorodnych, ciekawych metod pracy w trakcie trwania projektu. Uczniowie sami powinni wybrać najlepszy dla nich sposób realizacji działań projektowych, niemniej jednak nauczyciel może okazać się istotnym źródłem inspiracji. Co w związku z tym warto byłoby zaproponować młodym ludziom? W zależności od realizowanego tematu niezwykle pomocne mogą okazać się poniższe metody.

Wywiad

Jest to taka forma pracy, którą można przeprowadzić zarówno stacjonarnie, jak i zdalnie. Konieczne staje się znalezienie przez uczniów osób, które są w stanie udzielić im informacji na określony temat. Wywiad może pomóc nie tylko w zrozumieniu głębi danego zagadnienia, ale również przyczynić się do większego zaangażowania uczniów i zbudowania ciekawych relacji. Zadaniem młodych ludzi staje się tutaj nie tylko znalezienie odpowiednich respondentów, ale również ułożenie pytań, które będą pozwalały na poznanie zdania danej osoby i ukazanie jej doświadczeń w konkretnym obszarze.

Film

Nagrywanie filmów jest istotne, chociażby w kontekście tematów związanych z daną miejscowością lub ochroną przyrody. Uczniowie powinni zdawać sobie sprawę z tego, jakie rzeczy chcieliby uwiecznić na filmie. Dodatkowo, konieczne staje się tutaj uzmysłowienie im, że muszą wykazać się argumentami, by pokazać, że film odpowiada założonym wcześniej celom.

Mapa myśli

Jest to ciekawa graficznie forma ukazywania zależności pomiędzy poszczególnymi zagadnieniami. Można dzięki niej pokazać, jak problem główny wpływa na poszczególne cele oraz jakie działania zostały podjęte, żeby można było je zrealizować.

Plakat

Dzięki wykorzystaniu plakatu w prezentacji efektów pracy własnej możliwe staje się wspieranie kreatywnego podejścia do problemu oraz wzmacnianie relacji interpersonalnych. Równie ciekawe i powszechne są takie formy, jak collage, broszura czy książka.

Eksperyment 

W trakcie pracy nad projektem możliwe staje się również prowadzenie różnorodnych doświadczeń, mających na celu potwierdzenie tez, które sobie stawiamy; mogą one mieć charakter społeczny. Na ich podstawie wyciąga się wnioski i formułuje możliwe rozwiązania danego problemu lub pomysły wspierające określone działania.

Prezentacja multimedialna 

Jest jedną z podstawowych form prezentowania wyników swoich działań. To bardzo łatwa forma do przygotowania. Na każdym slajdzie można zamieścić konkretne informacje, urozmaicone ilustracjami, obrazkami czy animacjami. Jednocześnie można załączyć tam filmy, które zostały nagrane, czy deskrypcje wywiadów.

Przedstawienia teatralne lub inscenizacje 

W zależności od rodzaju tematu i koncepcji uczestników zespołu możliwe staje się przygotowanie w końcowym efekcie przedstawienia i zaprezentowanie go na forum klasy lub szkoły. Uczniowie muszą w trakcie wykonać bardzo wiele różnorodnych działań, od wyboru odpowiedniej sztuki lub samodzielnego jej stworzenia aż po podział kwestii, przygotowanie dekoracji, kostiumów i oprawy muzycznej. Konieczne staje się wybranie nie tylko aktorów, ale też reżysera, który będzie czuwał nad przebiegiem realizacji.

Model lub makieta

Niektóre tematy wymagają „architektonicznego” spojrzenia na problem i przygotowania pracy przestrzennej. W ten sposób można przeanalizować tematy związane chociażby z budownictwem.

Wystawa lub festiwal 

To jedna z bardziej zaawansowanych metod wykorzystywanych w trakcie realizowania projektu. Należy w niej zaplanować cele długoterminowe, znaleźć organizacje wspierające, często również instytucje, które będą partycypowały w kosztach. Staje się to dużo łatwiejsze, kiedy omawiany problem jest związany z sytuacją danej gminy lub miejscowości. Czasem można takie wydarzenie potraktować jako formę promocji.

Metoda projektu - korzyści

Widać, że w trakcie prowadzenia działań z wykorzystaniem metody projektu można bardzo mocno zaangażować uczniów i skłonić ich do innowacyjnych i twórczych aktywności. Dzięki temu zajęcia mogą stać się ciekawe, a uczniowie będą w pełni zaangażowani w ich organizację. Jak już zostało wspomniane, metoda projektu jest działaniem przynoszącym różnorodne korzyści zarówno uczniom, jak i nauczycielom. Przyczynia się do zwiększenia samoświadomości wszystkich uczestników procesu edukacyjnego. 

Metoda projektu powinna być na co dzień wykorzystywana w praktyce szkolnej. Zwłaszcza w aktualnej sytuacji, kiedy zajęcia są organizowane w formie online. Można ten fakt wykorzystać i pokazać młodym ludziom, że istnieje wiele źródeł wiedzy i wiele możliwości realizowania swoich pasji i zainteresowań. Dodatkowo, pozwoli to na utrzymywanie pozytywnych, bliskich relacji pomiędzy rówieśnikami i pokaże, że nawet w takich warunkach nauczyciele są żywo zainteresowani przekazywaniem wiedzy w sposób ciekawy, angażujący wszystkich. Oprócz niewątpliwych korzyści dydaktycznych i organizacyjnych sprzyja to budowaniu relacji w grupie i wspólnemu podejmowaniu różnorodnych decyzji. Konieczne jest bowiem troszczenie się zarówno o rozwój poznawczy oraz społeczno-emocjonalny uczniów, jak i dbanie o ich kondycję psychiczną.