Biografia artysty

Od wielu lat toczy się pośród polonistek i polonistów spór tyczący głównie kwestii autonomiczności dzieła literackiego. Dorota Korwin-Piotrowska w tekście Życie pośmiertne poetyki pisała o zarzutach stawianych analizie czysto strukturalnej, która zakładała „istnienie utworu jako dzieła literackiego autonomicznego, oryginalnego, zamkniętego i wartościowego oraz obdarzonego dającym się jasno wyrazić znaczeniem”. W opinii wielu nauczycieli – zarówno akademickich, jak i pracujących w szkole – brakuje w takim ujęciu dynamiki kulturowej, rozmaitości tekstów i kontekstów, bogactwa doświadczeń lekturowych i życiowych, jednostkowych oraz społecznych, które wchodzą ze sobą w liczne współzależności. Przeciwnicy i przeciwniczki skostniałego stanowiska strukturalistycznego – wedle Korwin-Piotrowskiej – mówią o konieczności spojrzenia szerszego, wieloaspektowego, „uwzględniającego płynność czy wręcz brak granic zarówno pomiędzy dyscyplinami nauk, jak i pomiędzy sferą artystyczną i nieartystyczną”. To oczywiste, że do owej rozmaitości kontekstów z pewnością można zaliczyć ten o charakterze biograficznym zapewniający przecież przywołanie innych – na przykład historycznych.

Ja sama w artykule napisanym dla „Tematów i Kontekstów” (czasopisma Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego) Poetyka w liceum... Zstąpmy na ziemię! pisałam: „Kiedy analizuję spory i dyskusje polonistek i polonistów akademickich na mojej rodzimej łódzkiej uczelni, widzę, że dla wielu z nich pojęcia – wciąż nieusuwalne i nie do zastąpienia w dydaktyce szkolnej – [a szczególnie.: podmiot liryczny, podmiot mówiący] są mocno zużyte, przestarzałe; że odchodzi się od skostniałych definicji i klasyfikacji. Tymczasem ogarnięta paranoją egzaminacyjną szkoła nadal schematyzuje i klasyfikuje, bo jest potrzeba usystematyzowania wiedzy dla tych, którzy do matury przystąpią. Uczennice i uczniowie w zakresie odbioru tekstów kultury muszą potrafić określić podstawowe wyznaczniki poetyki utworu (z zakresu wersyfikacji, stylistyki, kompozycji, genologii) [standard 27, PP]; rozpoznać konwencję literacką utworu [standard 36, PP]; styl utworu [standard 37, PP], cechy gatunkowe analizowanych utworów [standard 38, PP], parafrazę, parodię, trawestację [standard 39, PP]. To dobrze, że będą to umieć, lecz przed jak karkołomnym zadaniem stają mądre nauczycielki i mądrzy nauczyciele, gdy próbują udowodnić, że są odstępstwa od reguł, a konwencje się mieszają i uparcie tłumaczą, że arcydzieł literatury nie pisano pod definicję, tylko to one nakreślały późniejsze definicje...”.

Nie wszyscy jednak podzielają powyższą opinię. Spór metodologiczny ujawnia się zwłaszcza w odniesieniu do interpretacji wierszy, choć nie tylko w nim. 

Rozsądek, intuicja, brak schematyzmu – obliga