Przygotowanie do egzaminu ósmoklasisty – język symboli w literaturze

Uczeń trzech pierwszych klas drugiego etapu edukacyjnego „zna i rozpoznaje w tekście literackim: epitet, porównanie, przenośnię, wyrazy dźwiękonaśladowcze, zdrobnienie, zgrubienie, uosobienie, ożywienie, apostrofę, anaforę, pytanie retoryczne, powtórzenie oraz określa ich funkcje”¹. W kolejnych latach katalog środków stylistycznych się powiększa; dochodzą: neologizm, eufemizm, porównanie homeryckie, inwokacja, symbol oraz alegoria².

Jak podaje Władysław Kopaliński, symbole to „przedmioty, pojęcia, wyobrażenia, przeżycia związane jakimś wewnętrznym stosunkiem (współbrzmiące, kojarzące się, mające „wspólny rytm”) z innym przedmiotem, pojęciem (…). Na obszarach tych samych lub pokrewnych tradycji kulturowych czy religijnych pewne rzeczy, wyrazy i znaki przywoływały w umysłach, uczuciach i wyobraźni naszych przodków inne rzeczy, wyrazy, znaki. W zjawisku tym istotne jest nie to, jakie są rzeczywiste związki między tymi rzeczami i pojęciami, ale to, w co wierzono i jak kojarzono. Związki te mogą być do dziś żywe i oczywiste w naszej kulturze: lew symbolizuje królewskość i odwagę; lis – chytrość; dom – schronienie, bezpieczeństwo; chleb i sól – gościnność. Ale mogą też być dla nas trudne do zrozumienia, a nawet zgoła niepojęte, gdyż gromadzone przed wiekami przez dawne, nieistniejące już kultury”³. Autor Słownika symboli podkreśla też, że symbolowi towarzyszy „element tajemniczości”, a jego właściwością są „niedookreśloność, mglistość...