Powtórki czas zacząć! Czyli dla każdego coś miłego...
Scenariusz lekcji w szkole ponadgimnazjalnej

Lekcja 1 – Temat: Uczta z epoki 

Przebieg lekcji: 

Wbrew pozorom taką lekcję bardzo łatwo przygotować – sprawdziłam to wielokrotnie. W dobie mody na nauczanie polisensoryczne (niejednego możemy się nauczyć od oligofrenopedagogów) jest to po prostu lekcja obowiązkowa. Mózg zapamiętuje to, co budzi pozytywne skojarzenia. Co więc stoi na przeszkodzie, by ucztując, uczyć się o tajemniczej i ważnej epoce średniowiecza? Ważnej, bo to 500 lat naszej historii, a także magicznej – przecież literatura fantasy, mająca w średniowieczu swe korzenie, zawładnęła zbiorową wyobraźnią czytelnika (szczególnie młodego) na skalę. Warto więc „skosztować” tej epoki.

• Uczniowie przygotowują – każdy dla siebie – piękną zastawę glinianą lub srebrną oraz coś niecoś ze średniowiecznego menu:

–    dziczyzna lub swojska wędzonka,
–    suszone lub świeże owoce,
–    pierniki,
–    miód, woda, mleko.

• Można też zaproponować uczniom, by na ucztę przybyli ze stosowną biżuterią kojarzącą się z epoką – sakralną lub świecką.
• Można też, korzystając z rzutnika multimedialnego, pokazać sceny z epoki.
• Można (a nawet trzeba!) włączyć nagrania muzyki gregoriańskiej na cały czas ucztowania.
• Stoliki klasowe łączymy w jeden wielki stół i przykrywamy szkolnymi obrusami, dekorując go jednocześnie paroma stylowymi świecami (lub świecznikami).
• Zasiadamy przy stole, pilnując hierarchii (tak ważnej w epoce średniowiecza): nauczyciel u szczytu stołu, następnie samorząd klasowy, a na końcu pozostali uczniowie według miesięcy urodzin, oczywiście zaczynając od najstarszych.
• Pozwólmy uczniom ochłonąć po tych przygotowaniach, spożyć posiłek, a następnie proponujemy rozmowę przy biesiadzie. Można przeczytać wiersz Przecława Słoty O zachowaniu przy stole.
• Zapytajmy o książki i filmy ukazujące epokę (Imię róży, Filary ziemi, Robin Hood i inne), a następnie poprośmy, by uczniowie swoimi słowami opisali to, co zrobiło na nich największe wrażenie. Oczekujmy, że odtworzą klimat wojen i pojedynków, dworskich miłości, mistyki i guseł, bujnej, choć groźnej, puszczańskiej przyrody, krwawych publicznych widowisk – egzekucji, rozmodlenia i lęku przed śmiercią.
• Wszyscy lubią zagadki – niech będą nimi odczytywane fragmenty utworów, znanych danemu zespołowi uczniowskiemu (dla ułatwienia – z podręcznika szkolnego). Kto pierwszy odgadnie tytuł, otrzymuje nagrodę, np. kolorową kserokopię jednej strony średniowiecznego manuskryptu lub stylowy woreczek ziół.
• Jeśli zostanie trochę czasu – zaprośmy do wspólnego obejrzenia fragmentu wybranego filmu.
• Można też dużo, dużo więcej, inaczej. W zależności od inwencji, czasu i sił.

Lekcja 2 –  Temat: „O wiekach średnich” prawie wszystko

Przebieg lekcji:

• Praca indywidualna.

Wręczamy uczniom kartki papieru i udostępniamy kredki. Prosimy, by wykonali (indywidualnie) projekt (szkic) okładki książki o średniowieczu. Nie wolno jednak posługiwać się słowami, ale rysunkami (symbolem, alegorią). Następnie kilka wybranych propozycji umieszczamy na tablicy i wspólnie omawiamy. Te wieloznaczne najbardziej inspirują do myślenia. Na koniec przypominamy różnicę między symbolem a alegorią i wyjaśniamy, dlaczego średniowiecze zwano „alegoryzmem”. Na całe ćwiczenie przeznaczamy ok. 10 minut.

• Praca w parach.

Prosimy, by uczniowie w zeszytach sporządzili poniższą tabelkę, a następnie ją wypełnili. Po zakończeniu tego etapu wspólnie omawiamy całość. Na to ćwiczenie przeznaczamy ok. 10 minut.

• W płaszczu eksperta – praca w 5-osobowych grupach.

Grupom wręczamy karty pracy i materiały pomocnicze. Informujemy, że mają 15 minut na wykonanie swoich zadań. Zachęcamy do podziału zadań i ról.
I.     Historycy
Korzystając ze źródeł i swojej wiedzy, omów zwięźle:

1. przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego,
2. cele i charakter wojen krzyżowych,
3. przebieg konfliktu polsko-krzyżackiego.

II.        Parenetycy

1. opowiedz o św. Franciszku na podstawie Kwiatków św. Franciszka (1–2 opowiadania),
2. przypomnij sylwetkę Rolanda z Pieśni o Rolandzie,
3. wyjaśnij, za co Gall Anonim sławi dwóch Bolesławów w swojej Kronice: Chrobrego, Śmiałego i Krzywoustego (w czasie wojny bronią przed najeźdźcą, w czasie pokoju troszczą się o poddanych).

III.     Znawcy kultu maryjnego

1. przygotuj inscenizację Bogurodzicy, eksponując rolę zbiorowego podmiotu lirycznego,
2. przygotuj inscenizację Żalów Matki Bożej pod krzyżem, podkreślając rolę kilku adresatów lirycznych.

IV. Filozofowie
Korzystając z dowolnych źródeł informacji, objaśnij pojęcia:

1. teocentryzm, dualizm, gradualizm,
2. scholastyka, mistycyzm,
3. augustynizm, tomizm, franciszkanizm,
4. uniwersalizm.

V.     Mediewiści
Sporządź, w porządku alfabetycznym, zwięzły słownik najważniejszych pojęć z epoki: mediewista, pareneza, hagiografia, dogmatyzm, plankt, Pieta, pieśń pasyjna, archaizm, legenda, danse macabre, alegoria, etos, trubadur, pieśń, exemplum, styl gotycki, styl romański, memento mori, ars bene moriendi, epos rycerski, romans rycerski.

Prezentacji dokonują tylko trzy grupy: historyków, parenetyków i znawców kultu maryjnego. Pozostałe dwie, filozofów i mediewistów, przepisują notatki (po lekcji), kserują i wręczają pozostałym uczniom na następnych zajęciach.

Lekcja 3 – Temat: Średniowieczne motywy w utworach wybranych epok

Przebieg lekcji:
Warto uświadomić uczniom rangę średniowiecza...