Podróż do krainy muzyki i interpretacji

W pracy nauczyciela bywa tak, że najlepsze pomysły nie rodzą się w ciągu długich godzin przemyśleń i szukania inspiracji, ale wynikają z osobistych pasji i zainteresowań uczącego. Tak było w przypadku mojego cyklu lekcji poświęconego wierszowi Edwarda Stachury Biała Lokomotywa. Utwór ten poznałam w starych harcerskich czasach jako piosenkę zespołu Stare Dobre Małżeństwo, którego twórczość pozwoliła mi odkryć Stachurę i zachwycić się jego poezją. Jako nauczycielka chciałam trochę tej pasji przekazać uczniom, a przy okazji ćwiczyć umiejętności typowe dla mojego przedmiotu – analizę i interpretację oraz porównywanie ze sobą różnych tekstów kultury. 

Dlaczego Biała Lokomotywa?

Przyznam, że choć lubię utwór Biała Lokomotywa, nie jest on moim ulubionych wierszem Stachury. Uważam jednak, a potwierdza to moje doświadczenie dydaktyczne, że jest to utwór niesprawiający uczniom większych problemów interpretacyjnych. Poza tym wiersz ten zainteresował bardzo wielu muzyków, którzy Białą Lokomotywę włączyli do swojego repertuaru. Oprócz wspomnianego Starego Dobrego Małżeństwa wiersz zaśpiewali Jerzy Satanowski, Jan Kondrak, Sławomir Zygmunt i duet Babu Król. Co więcej, w serwisie YouTube znaleźć można Białą Lokomotywę w wykonaniu samego Edwarda Stachury! Zawsze bardzo lubiłam włączać do lekcji z poezją różne interpretacje muzyczne omawianych wierszy. Stanowiły one nie tylko atrakcyjny ozdobnik, lecz także realną pomoc w odczytywaniu utworów. Niekiedy muzyka trafiała do uczniów bardziej niż słowa i pomagała im odszyfrować ukryty sens wiersza. Jak w artykule poświęconym związkom literatury z muzyką na lekcjach pisał Witold Bobiński:

• Melodia i aranżacja są bowiem interpretacyjnym naddatkiem, formą odczytania przekazu utworu. Melodia, rytmika, aranżacja, sposób interpretacji głosowej – te czynniki kreują nową jakość literacko-muzyczną. Pośrednictwo owych czynników powinno skłaniać polonistę do wykorzystywania wersji śpiewanej utworu jako jego kontekstu, nie zaś do zastępowania go piosenką. Wskazana jest natomiast interpretacja porównawcza obu wersji utworu, która w wielu wypadkach może przynieść pogłębienie i uzupełnienie odczytania dzieła (...)¹.

Nie inaczej było w przypadku Białej Lokomotywy. Trzy wybrane przeze mnie wykonania tego utworu pomogły młodzieży lepiej zrozumieć i zapamiętać tekst, a także pokazały jej, że poezja to prawdziwie żywe słowo, które może być bliskie wielu twórcom, nawet tym reprezentującym różne style muzyczne. A może nawet stać się bliska uczniom? Moi gimnazjaliści jeszcze długo po lekcjach wspominali teledysk zespołu Babu Król do Białej Lokomotywy. 
Analiza i interpretacja

Na moich lekcjach języka polskiego muzyczna interpretacja wierszy była albo punktem wyjścia do interpretacji tekstu poetyckiego, albo kontekstem, który tę l...