Lekcje z metaforą

Nie jest prostym zadaniem nauczenie dzieci i młodzieży czytania poezji. Jeszcze trudniej niż o sensie wiersza mówić z nimio jego formie, kunszcie budowy. Każdorazowo jednak musimy uświadamiać, że treść i forma utworu tworzą jedną całość, a użyte przez poetę zabiegi stylistyczne czemuś służą. 

Poniżej przedstawiam dwie lekcje poświęcone zagadnieniu metafory w tekstach. Jeden poświęcony metaforze w tekście poetyckim, drugi pojęciu metafory w poezji i języku codziennym. Jeden dla szkoły podstawowej, drugi dla gimnazjum, choć po drobnych modyfikacjach z powodzeniem scenariusz dotyczący wiersza Baczyńskiego można wykorzystać w pierwszej klasie szkoły średniej. 

Szczególnie na etapie szkoły podstawowej ważne jest ćwiczenie umiejętności czytania sensów przenośnych. Nie jest to łatwe, biorąc pod uwagę, że dzieci znajdują się w fazie rozwoju, w której dopiero wykształca się u nich myślenie abstrakcyjne. Mogą więc mieć z nim kłopoty jeszcze na początku szkoły gimnazjalnej. Stąd propozycja rozrysowania wiersza, notatki graficznej do utworu Ratajczaka, która ułatwi uczniom zrozumienie zarówno samej przenośni, jak i mechanizmu jej powstawania. 

W scenariuszu dla gimnazjum wiersz Baczyńskiego posłużył mi nie tylko do przypomnienia samego pojęcia metafory poetyckiej, ale i innych tropów poetyckich, stąd lekcja ta ma poniekąd charakter podsumowujący, utrwalający, powtórkowy. Pragnęłam także zwrócić uwagę gimnazjalistom, że my – użytkownicy języka – także posługujemy się metaforami i to wielokrotnie w ciągu dnia, ale tego nie odczuwamy, gdyż znaczenia użytych przenośni są rozumiane już automatycznie. 

W obu scenariuszach prezentuję podobny sposób mówienia o zabiegach formalnych, w tym wypadku o metaforze, bo ona jest przecież główną bohaterką lekcji. To podejście do utworu jak do zagadki, szarady, którą trzeba rozwiązać. Wówczas, mam...