Krótka rozprawa: jutro – coś dziś jest, nie będziesz

Pojawia się jednak pytanie, czy przeistaczanie się jest tak oczywiste dla naszych – bardzo młodych i stojących dopiero na progu życiowych doświadczeń – uczniów. Czy oni rzeczywiście mają świadomość rozwoju, któremu towarzyszy przemijanie? Czy dostrzegają nieustanne przekształcenia, przeobrażenia, jakie stanowią integralną część ludzkiego istnienia? Czy widzą transformacje, którym podlega świat? Odpowiedź jest nieoczywista. Może intuicyjnie te procesy wyczuwają, a może w ogóle nie zaprzątają one ich myśli. Prawdopodobnie tylko nieliczni z nich zastanawiają się nad jakimiś metamorfozami siebie i rzeczywistości. Dlatego tak ważne jest, by wywołać w młodych ludziach refleksję, skłonić do zadawania sobie pytań. 

Ćwiczenia wprowadzające w temat

Proponuję dać jako wprowadzenie do zajęć poświęconych przemianie proste ćwiczenia, które mogą uruchomić subiektywne przemyślenia związane z zagadnieniem. 
Ja rozdaję wszystkim moim uczennicom i uczniom tabelki z hasłami: ja kiedyś, ja dziś, ja jutro i proszę o wypełnienie ich swobodnymi skojarzeniami słownymi. Wyjaśniam, że powinni kategorie kiedyś, dziś, jutro potraktować niedosłownie, a więc jako określenia przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. 

Proszę młodzież o uważne przestudiowanie swoich zapisów i podzielenie się refleksjami na ich temat (na przykład dotyczące tego, skąd biorą się w nich sprzeczności). Następnie wszyscy przyporządkowują poszczególnym kolumnom odpowiednie emocje. Służy do tego graf, który nazywam „gamą uczuć”. Zadaniem młodzieży jest przypisać kołom kolory i słowa określające stany emocjonalne.
Przykładowe zapisy

Oczywiście w każdym zespole klasowym te wpisy mogą wyglądać bardzo różnie. Czasami będą niesłychanie przemyślane, złożone, zaś innym razem dość infantylne, powierzchowne. Trzeba to zaakceptować i przyjąć. Wszystko może stać się podstawą dla rozmowy – nawet to, co wydaje się mocno jednowymiarowe. Wiele zależy od tego, jakie pytania zadamy naszym podopiecznym, jak przebiegnie rozmowa, która podsumuje to ćwiczenie. Mnie się ono idealnie sprawdza przy omówieniu wiersza Adama Mickiewicza Polały się łzy... Wszak tam również mamy do czynienia z trzema etapami w życiu bohatera lirycznego, z którymi wiążą się odmienne emocje i doświadczenia. Pamiętajmy jednak, że ten tekst wybrzmi w pełni dopiero wtedy, jeśli wcześniej rzetelnie omówiliśmy biografię romantycznego poety, wyjaśniliśmy, jakie znaczenie przypisywał romantyzm młodości. Konteksty i jeszcze raz konteksty!
Można też wykorzystać te wprowadzające ćwiczenia w analizie Cudzoziemki Marii Kuncewiczowej. Dzięki nim zaczynam rozmowę o Róży od interpretacji pięciu fragmentów dotyczących różnych okresów w życiu bohaterki a powiązanych ze sobą motywem lustra:

Fragment 1.
„W ciągu życia Róża niezbyt wiele czasu spędzała przed lustrem. Za lat dzieciństwa nie odczuwała siebie jako odrębnej od świata istoty, drżała, mieniła się na różnych przeciągach – nic o swoim kształcie, o właściwym swoim kolorze nie wiedząc. Kiedy świeciło...