Co artysta miał na myśli, czyli o interpretacji w szkole

TREŚĆ I FORMA

Składniki nierozłączne – treść i forma – na potrzeby lekcji rozdzielane i, po części teoretycznej, znów sklejane. Uczniowie o treści i formie mówić nie chcą, obawiają się poezji i dzieł sztuki na sprawdzianach, pracach klasowych, egzaminach. Gdy analizuję swoje doświadczenia z lekcji języka polskiego, zauważam pewną prawidłowość. Większość uczniów – i młodszych, i starszych – z niepokojem reaguje na prawdopodobieństwo pojawienia się na pracach klasowych czy egzaminach poezji i dzieł plastycznych. Pytania związane z interpretacją obrazu czy wiersza paraliżują nawet zdolniejszych uczniów. Nic dziwnego, skoro z braku czasu i obawy przed wynikami egzaminów ocenianych według klucza na lekcjach dochodzi do uproszczeń, szybkiego podpowiadania prawidłowych skojarzeń czy wniosków. Zamiast podpowiadać trafną interpretację, lepiej zaopatrzyć ucznia w potrzebne narzędzia i pokazać mechanizmy rządzące analizą i interpretacją tekstu. Niech pomysły uczniów będą najistotniejsze. Potraktujmy ich jako partnerów dyskusji i to na poważnie. Podążajmy za nimi. Nie szukajmy w ich wypowiedziach oczekiwanych wniosków. Pokażmy im metody i sposoby dochodzenia do ich sensów, a nie poprawność interpretacji w rozumieniu szkolnym.

STOS CUKIERKÓW

Najważniejszą funkcją literatury i sztuki jest funkcja impresywna. To wrażenia i odczucia czytelnika są kluczową częścią interpretacji. Warto uświadomić to uczniom. Oczywiście nie możemy na tym poprzestać. Zadaniem nauczyciela jest również wskazanie kontekstów. One pomogą w pełniejszym (a nie bardziej prawidłowym!) zrozumieniu tekstu. Pozwolą dotrzeć do głębszych treści. Przykładem, który pozwoli przybliżyć istotę kontekstu jako wsparcia w interpretacji, może być historia malarza, który opłakując śmierć przyjaciela, umieścił w galerii swoją pracę. Był to stos cukierków, którego waga odpowiadała wadze ciała zmarłego. Osoby odwiedzające galerię częstowały się cukierkami, a artysta dokładał brakujące tak, by waga się zgadzała. Przykład pokazuje, że bez znajomości kontekstu biograficznego, związanego z przeżyciami autora konstrukcji, trudno byłoby odgadnąć sens pracy. Bardzo osobista konstrukcja byłaby tylko górą cukierków.

JAK ODCZYTAĆ OBRAZ?

W zmaganiach z interpretacją sztuki niepokój budzą nie tylko obrazy abstrakcyjne, tajemni...