Ile wiemy o sobie?
Scenariusz zajęć dla uczniów szkoły ponadpodstawowej

Cele ogólne POLECAMY	Na lekcji wśród uczniów są kształtowane, wzbogacane oraz doskonalone umiejętności: • czytania, analizowania, interpretowania współczesnego tekstu poetyckiego, • formułowania i uzasadniania własnych sądów, argumentacji na temat dzieła literackiego, • udzielania konstruktywnej informacji zwrotnej oraz budowania oceny koleżeńskiej, • dokonywania ewaluacji: własnego procesu uczenia się oraz nabywania umiejętności
Cele operacyjne	Uczeń na lekcji:  • poznaje sposoby kreowania sytuacji lirycznej w tekście poetyckim, • rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego, • poznaje formę informacji zwrotnej oraz szkicu interpretacyjnego Uczeń po lekcji potrafi: • interpretować treści utworu literackiego na różnych płaszczyznach, • określić problematykę tekstu oraz jej związek z kontekstami, • sformułować komentarz w formie IŻ oraz szkic interpretacyjny Uczeń w czasie lekcji: • dostrzega potrzebę kształtowania własnej wrażliwości poznawczej i estetycznej w obcowaniu z literaturą piękną, • odczytuje utwór w kontekście własnych doświadczeń, • rozumie wartość i znaczenie konstruktywnej informacji zwrotnej
Metody i techniki dydaktyczne	Pogadanka heurystyczna, wymiana w parach, metoda niedokończonych zdań, pytania wspierające proces uczenia się, metoda praktyki pisarskiej, feedback
Formy pracy	• praca w parach,  • praca w grupach,  • praca zespołowa
Środki i pomoce dydaktyczne	• KARTA PRACY: Pytania wspierające proces uczenia się • ĆWICZENIA: Zestaw ćwiczeń oraz zadań domowych nawiązujących do tematyki lekcji
Literatura pomocnicza	• Bąbel P., Kształtująca ocena oceniania kształtującego, „Psychologia w Szkole” 2007, nr 4 • Bortnowski S., Dylematy oceniania, „Język Polski w Szkole” 2004/2005, nr 3 • Harmin M., Duch klasy. Jak motywować uczniów do nauki?, Warszawa 2005 • Kozak W., Pułapki oceniania, „Dyrektor Szkoły” 2004, nr 4 • Sterna D., Czy ocenianie kształtujące się opłaca?, „Psychologia w Szkole” 2007, nr 3 • Stróżyński K., Ocenianie jako akt komunikacji, „Polonistyka” 2003, nr 4 • Wlazło S., Ocenianie kształtujące pomaga zmieniać szkołę, „Dyrektor Szkoły” 2008, nr 2

 

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

■      Rozpoczęcie zajęć od zbudowania pozytywnej atmosfery, która zapewni uczniom poczucie bezpieczeństwa, wpłynie korzystnie na ich uwagę i koncentrację oraz zmotywuje do słuchania siebie nawzajem. Zachęcenie uczniów, aby podzielili się ze sobą tym, co nowego lub interesującego zdarzyło się w ich życiu, to dobry początek każdej lekcji. Przykładowe pytania w rundce z wyboru:
– Co dzisiaj Cię ucieszyło?
– Jaki sukces ostatnio odniosłeś?

■      Ukierunkowanie uczniów na temat lekcji, czyli druga próba udzielenia odpowiedzi na postawione w tytule zajęć pytanie. Metoda prezentacji siebie w formie niedokończonych zdań ma na celu ukierunkowanie uczniów, wsparcie w poszukiwaniu odpowiedzi, pomoc w samodzielnym i właściwym formułowaniu wniosków, skłonienie do autorefleksji, motywowanie do zdobywania nowych doświadczeń. Jest to znana prosta metoda praktykowana na co dzień w szkole. Wystarczy użyć kilku zdań zaczynających się od określonych pojęć, zwrotów, słów kluczowych, pytań i gotowe. Przykładowe zdania:
– Ludzie lubią mnie za…
– Jestem dobry w…
– Muszę popracować nad…
– Zależy mi na…
– W innych szczególnie cenię…
– Zwracam uwagę na…
– Nie chcę pracować jako…
– Marzę o…
– Lubię gdy…

■      Wspieranie procesu uczenia się, czyli wymiana doświadczeń w parach. Uczniowie prowadzą rozmowę w oparciu o poniższą instrukcję (w parach). Pytania są zadawane w dwie strony, uczniowie zamienią się rolami. Jako podsumowanie ćwiczenia pojawia się trzecia próba udzielenia odpowiedzi na postawione w tytule zajęć pytanie.

Lista pytań: 
– Opowiedz o sytuacji, w której nauczyłaś/nauczyłeś się czegoś wartościowego, ważnego w Twoim życiu.
– Kiedy to było?
– Czego się nauczyłaś/nauczyłeś?
– W jaki sposób przebiegał proces uczenia się?
– Z jakich zasobów korzystałaś/korzystałeś?
– Jakie zasoby odkryłaś/odkryłeś w sobie dzięki tej sytuacji?
– Co stało się możliwe dzięki temu doświadczeniu?
– Kim się stałaś/stałeś w związku z tą sytuacją?
– Jaką główną wartość to doświadczenie wniosło do Twojego życia?
– Za co możesz sobie podziękować z perspektywy dnia dzisiejszego?

Faza realizacyjna:

■      Wysłuchanie przez uczniów wzorcowo odczytanego wiersza Wisławy Szymborskiej pt. Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej i próba jego zespołowej interpretacji metodą pogadanki heurystycznej. Uczniowie udzielają odpowiedzi na zapisane na tablicy pytania: Co czujesz po wysłuchaniu tekstu? Jaki obraz wydarzeń widzisz? Czyją historię usłyszałaś/usłyszałeś? Kto zyskał, a kto stracił i co? Jaka mądrość płynie dla Ciebie z tej historii? Co możesz zrobić już dzisiaj z wiedzą, którą właśnie zdobyłaś/zdobyłeś?

■      Ułożenie w grupach kryteriów sukcesu do pracy pisemnej w formie szkicu interpretacyjnego wiersza Szymborskiej. Zostaje określony cel: napiszę szkic interpretacyjny nt. Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono oraz pytanie kluczowe – Jaką wiedzę ma osobie każdy z nas? oraz KSU – Kryteria Sukcesu Ucznia: formułuję tezę interpretacyjną i inne.

■      Zredagowanie w grupach prac pisemnych w formie szkicu interpretacyjnego wiersza. Uczniowie odnoszą się w swojej pracy do ustalonych kryteriów sukcesu. 

■      Zapisanie w grupach konstruktywnych informacji zwrotnych do pracy kolegów/koleżanek z grupy. Jej celem jest pozytywne wzmocnienie w formie oceny koleżeńskiej. Pozwala to docenić pracę ucznia, co stanowi naturalny i najlepszy motywator do nauki. Nie są to zwykłe pochwały, a konkretne informacje nawiązujące do ustalonych wcześniej kryteriów sukcesu. Zadanie wykonane zgodnie z formularzem IZ.Uczeń zostaje doceniony za swoją pracę, dowiaduje się, co dobrze byłoby w niej zmienić, w jaki sposób ma to zrobić oraz jakie ma perspektywy rozwojowe w danym obszarze. Ważne, aby pozytywów było więcej niż negatywów. Informacja zwrotna to wyzwanie.

CO JEST DOBRE? Wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów w pracy, co i w jakim zakresie zostało wykonane prawidłowo, które kryteria sukcesu zostały spełnione:
–    Mocną stroną Twojej pracy jest…,
–    Zrobiło na mnie wrażenie…,
–    Doceniam szczególnie…,
–    Dobrze wykonałeś…,
–    Podoba mi się, że…,
–    Uważam, że możesz być zadowolony/dumny…

CO WYMAGA POPRAWY? Identyfikowanie błędów, co i w jakim zakresie jest nieprawidłowe, które kryteria sukcesu nie zostały spełnione i wymagają korekty, komunikowanie, co wymaga poprawy lub dodatkowej pracy:
–    Zauważyłam błąd w…,
–    Usterki, które ujrzałam…,
–    Dostrzegam, że w pracy brakuje…,
–    Niedostatki w pracy to…

JAK NAD TYM PRACOWAĆ? Podanie instrukcji, w jaki sposób dokonać poprawy błędów, jak szukać poprawnych rozwiązań, co i jak dobrze byłoby zmienić: zwróć uwagę…, popraw…, porównaj…, skoryguj…, zastąp…, zmień…, przekształć…, nanieś poprawki…

CO ROZWIJAĆ? Wskazanie kierunku, w którym uczeń może dalej podążać, wskazanie alternatywnych/nowych pomysłów, metod, form pracy: zachęcam do…, zobacz…, zajrzyj…, spróbuj…, poszukaj…, co myślisz o…, proponuję, abyś…, myślę, że mogą cię zainteresować…

■      Sprawdzenie w grupach, czy napisane IZ do prac pisemnych kolegów zawierają wszystkie elementy oceny koleżeńskiej. Uczniowie odpowiadają na pytania do komentarzy IZ:
–    Czy zwracałaś/zwracałeś się do kolegi/koleżanki po imieniu?
–    Czy napisałaś/napisałeś na początku jakąś pochwałę, jakiś komplement?
–    Czy Twój komentarz dotyczył pracy kolegi/koleżanki (a nie samego kolegi/koleżanki)? 
–    Czy w Twojej ocenie jest więcej uwag pozytywnych niż negatywnych? 
–    Czy do krytycznej uwagi dodałaś/dodałeś sugestię – jak powinna wyglądać dobra odpowiedź?

Zakończenie 

■      Omówienie zestawu zadań domowych nawiązujących do tematyki lekcji. Uczniowie mają do wyboru jedno z trzech ćwiczeń, których motywem jest samopoznanie. Zadania polegają na redakcji spójnej wypowiedzi pisemnej w formie listu do siebie – autoprezentacji nt. Tyle wiem o sobie, ile mnie sprawdzono lub w formie własnej definicji szczęścia pt. Jestem naocznym świadkiem lotu chmur i ptaków, słyszę, jak trawa rośnie lub w formie albumu z fotografiami opatrzonymi komentarzami, w którym zaprezentuje się własne sukcesy oraz osiągnięcia pt. Mówię to wam ze swego nieznanego serca.

■      Udzielenie przez uczniów pisemnej odpowiedzi na cztery wybrane niedokończone zdania: 

Dowiedziałem się, że...
Zaczynam się zastanawiać...
Zaskoczyło mnie, że...
Podobało mi się to, że…
Zaciekawiło mnie…
Myślę o…
W praktyce sprawdzę…
Nie rozumiem…
    

Uczniowie zapisują swoje odpowiedzi na formularzu. Wychodząc z sali lekcyjnej, uczniowie umieszczają formularze w skrzynce przy drzwiach o nazwie KSIZ – Konstruktywna Skrzynka Inf...