Cel lekcji – zrozumienie przez uczniów pojęć„wartość” i „norma”, w szczególności„wartość etyczna” i „norma etyczna” oraz różnicy pomiędzy „wartością” a „cechami” i „postawami”.
POLECAMY
Kryteria sukcesu edukacyjnego ucznia:
Uczennica/uczeń po lekcji będą potrafić:
- samodzielnie zdefiniować pojęcia „wartości” i „normy”,
- odróżniać „wartość” od „cech” i „postaw”,
- podać przykłady: cech charakteru/działania, postaw, norm etycznych, realizacji wartości etycznej.
Przebieg zajęć
Faza lekcji |
Czynności nauczyciela | Czynności uczniów (czas) | Materiały dla uczniów; formy pracy |
Faza wstępna (10 min) | Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i prosi, by wstali z miejsc, podeszli do zawieszonych na ścianach arkuszy oraz hasłowo odpowiedzieli na pytania, które się na nich znajdują; po 2 min prosi, by grupy zamieniły się stanowiskami i uzupełniły odpowiedzi w arkuszu, do którego podeszli; powtarza to przy kolejnych dwóch arkuszach, by każda grupa mogła podejść do każdego arkusza |
Uczniowie podchodzą do arkuszy na ścianach, wpisują odpowiedzi | Środki: przygotowane wcześniej arkusze z pytaniami, pisaki; forma: grupowa (grupy kilkuosobowe) |
Faza właściwa lekcji (30 min) |
|
|
|
Podsumowanie (5 min) | Nauczyciel przypomina znaczenia pojęć: „cecha”, „postawa”, „norma”, „wartość” oraz informuje o tym, że Sokrates po ogłoszeniu wyroku – mimo możliwości ucieczki z Aten przy pomocy uczniów – wykonuje sam na sobie wyrok śmierci przez wypicie cykuty. Prosi o sformułowanie krótkiego pisemnego uzasadnienia odpowiedzi na pytanie, czy ta postawa jest wartościowa etycznie. Prosi, by w odpowiedziach określić cechy charakteru i postawę Sokratesa, w których ta wartość się ujawnia, oraz normy etyczne, które w ten sposób filozof realizował | Uczniowie formułują krótkie pisemne uzasadnienie odpowiedzi na pytanie nauczyciela | Zeszyt; forma indywidualna |
Materiały do lekcji:
- Arkusze szarego papieru do powieszenia na ścianach z pytaniami:
- Co to jest wartość (z czym wam się kojarzy)?
- Co to jest norma? (z czym wam się kojarzy)?
- Co to jest cecha charakteru/działania człowieka (z czym wam się kojarzy)?
- Co to jest postawa człowieka (z czym wam się kojarzy?)
- Fragment tekstu A. Kalbarczyka „Wieloznaczność pojęcia wartości” (całość dostępna na stronie internetowej czasopisma).
Wieloznaczność pojęcia wartości
I Nieporozumienia związane z pojęciem wartości
Wobec pojęcia wartości narosło wiele nieporozumień – zwłaszcza dlatego, że w słowniku potocznym wartości obejmują znaczenia, które w sensie ścisłym wartościami nie są. W szczególności do pojęć tych należą:
- cechy (właściwości, atrybuty) przedmiotów (dóbr): cechy przedmiotów to ich jakości dotyczące ukształtowania przedmiotów (formalne, strukturalne), ich zawartości (materiału, treści), stosunku do innych przedmiotów (podobieństwa) i inne. Cechy są mylone z wartościami, ponieważ niektóre jakości przedmiotów mają znaczenie aksjologiczne (są aksjologicznie walentne), tzn. ich występowanie/współwystępowanie wpływa na ujawnienie się wartości, np. kolorystka obrazu ma wpływ na jego wartość estetyczną, ale sama w sobie taką wartością nie jest, tzn. nie jest wartością to, jak kolorowy (niekolorowy, różnokolorowy, jednokolorowy itp.) jest obraz;
- postawy: to trwałe dyspozycje do realizowania przez ludzi określonych działań; postawy są mylone z wartościami, ponieważ są powodem działań, które uznajemy za wartościowe (lub antywartościowe), np. postawa solidarności z innymi sprawia, że podejmujemy działania uznawane w kulturze europejskiej za wartościowe etycznie; postawy możemy podzielić ze względu na odniesienia do dóbr, których dotyczą, np. działania wobec innych (altruizm, empatia, solidarność, lojalność, honor, odpowiedzialność, egoizm, bezwzględność, miłosierdzie, współczucie, wyrozumiałość itp.), wobec siebie (skromność, pokora, samoograniczenie, egotyzm, megalomania itp.), wobec władzy (posłuszeństwo, samodzielność, niezależność, anarchizm, bunt itp.), wobec własnego państwa (patriotyzm, kosmopolityzm, nacjonalizm, szowinizm itp.), wobec przyjemności (hedonizm, ascetyzm itp.), wobec wiedzy (ciekawość, dociekliwość itp.), wobec pracy (zaangażowanie, rzetelność, systematyczność, odpowiedzialność), wobec religii (ateizm, indyferentyzm, agnostycyzm, teizm, fideizm, fanatyzm, fundamentalizm) itd.;
- warunki: warunki to okoliczności, w których dokonują się ludzkie działania, np. wolność (fizyczna, psychiczna, polityczna) czy równość (społeczna, polityczna) są warunkami dla podejmowania przez ludzi różnego rodzaju aktywności (wobec innych, siebie, aktywności twórczej, poznawczej i inne); warunki są mylone z wartościami, ponieważ mają wpływ na ujawnienie się wartości etycznych w działaniach czy wartości estetycznych lub poznawczych (w wytworach działań twórczych lub poznawczych), np. zachowanie godności osobistej w warunkach niewoli fizycznej w kulturze europejskiej uznawane jest za przejaw wartości etycznych; innym powodem nieporozumień jest to, że pewne warunki (np. wolność czy równość) są pożądane jako stany cenne dla człowieka ze względu na jego działania – z tego powodu dążenia do zapewnienia takich pożądanych warunków są uznawane za przejawy wartości etycznych, np. walka o wolność, zabieganie o równość społeczną czy polityczną czy dążenie do upowszechnienia edukacji.
Odrębnego wyjaśnienia wymaga pojęcie (…):
- normy – twierdzenia o charakterze nakazowym/zakazowym (czyń tak, a nie inaczej; twórz tak, a nie inaczej; poznawaj tak, a nie inaczej itp.), przyjęte w poszczególnych kulturach w związku z rozumieniem w nich wartości oraz z występującymi w tych kulturach systemami wartości; np. normą etyczną w kulturze islamskiej jest obowiązek udzielania jałmużny biednym, co oznacza, że w czynie udzielenia pomocy biednemu każdorazowo ujawniają się w tej kulturze wartości etyczne, odmowa jej udzielenia każdorazowo prowadzi zaś do realizacji antywartości etycznych, np.: stosowanie żywych, zróżnicowanych kolorów w polskiej kulturze ludowej uznawane jest za podstawę ujawniania się wartości estetycznych w sztukach plastycznych.
II Wartości w sensie ścisłym
Wartości w sensie ścisłym są tym, co ujawnia się w dobrach jako ich szczególna właściwość (ale nie cecha, jakość przedmiotu), sprawiając, że dobra te uznajemy za cenne...
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań magazynu "Polonistyka"
- Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
- Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
- ...i wiele więcej!