Dziecko z dysleksją w sytuacji, gdy pozbawiamy je odpowiedniego wsparcia, funkcjonuje poniżej swoich możliwości intelektualnych, przejawia również wiele trudności, które występują niemal na wszystkich płaszczyznach życia. Aby nie przekreślać jego możliwości i wyrównać szanse, konieczne jest więc tworzenie środowiska, które sprzyja kompleksowemu rozwojowi takiego ucznia.
Uczniowie z dysleksją stanowią stale rozszerzającą się grupę w społeczności szkolnej. Ich kształcenie i wychowanie są jednymi z zadań szkoły oraz wyzwaniem, z jakimi mierzą się nauczyciele. Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu powodują, iż dzieci wymagają wsparcia w pokonywaniu codziennych trudności. Niezwykle ważne jest, by szkoła była środowiskiem przyjaznym, sprzyjającym wszechstronnemu rozwojowi ucznia, dostosowanym do jego indywidualnych potrzeb i predyspozycji. W tym celu edukacja powinna być zintegrowana, co oznacza przede wszystkim to, by każdy uczeń, jak i nauczyciel czuł się doceniony w równym stopniu. Środkiem do osiągnięcia właściwej integracji może być zwiększanie udziału uczniów w kulturze lokalnej szkoły, w realizowanym programie nauczania oraz życiu społeczności, co bezpośrednio przyczynia się do zmniejszenia deficytów w tych obszarach.
POLECAMY
Należy też zwrócić uwagę na różnorodność uczniów, którzy zamieszkują dany obszar, wpływa to bowiem bezpośrednio na restrukturyzację kultury, polityki i praktyk w szkołach. Udział w życiu szkolnym powinien być zapewniony w równym stopniu wszystkim uczniom, nie zapominając o tych, którzy nie mają żadnych zaburzeń czy specjalnych potrzeb w nauce i funkcjonowaniu, ale w sposób na tyle dyskretny, by uczeń z powodu swoich deficytów nie czuł się gorszy od innych. Warto wykorzystywać udział społeczności uczniowskiej w przezwyciężaniu barier w nauce i działaniu na rzecz ogółu.
Różnice pomiędzy uczniami powinny być postrzegane jako potencjał, a nie problem, i wykorzystywane do podnoszenia jakości procesu kształcenia i funkcjonowania szkoły jako miejsca dla uczniów i nauczycieli. Niewątpliwie szkoła to miejsce tworzenia wspólnoty i rozwijania wartości, które wykorzystać można jako potencjał w budowaniu relacji między szkołami a środowiskiem lokalnym. Integracja w systemie edukacji postrzegana jest jako element integracji społecznej i stanowi doskonałą okazję do umożliwienia uczniom właściwego funkcjonowania.
Wdrażając integrację w edukacji, masz pewność, że dążysz do zapewnienia odpowiednich warunków nauki wszystkim uczniom poprzez prowadzenie diagnozy, stawianie wyzwań dostosowanych do indywidualnego potencjału, dostrzeganie różnorodnych potrzeb, eliminowanie barier utrudniających naukę.
Poniższe propozycje wskazują działania, które możemy podjąć – zarówno pracując indywidualnie z dzieckiem, jak i podczas pracy z całą klasą.
Dostosowanie wymagań i ocenianie
Ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez uczniów wiadomości i umiejętności, w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanych programów nauczania. Niezwykle istotnym elementem oceniania jest udzielanie uczniom informacji zwrotnej o jakości ich pracy, mającej na celu zdobywanie wiedzy i umiejętności, zatem bardzo ważne jest, by ocena była traktowana jako wskazówka dotycząca zakresu materiału, jaki jest jeszcze do przeanalizowania i utrwalenia, a nie obraz deficytów i liczby popełnionych błędów przez ucznia. Celem oceniania jest też pomoc uczniowi w planowaniu własnego rozwoju oraz motywowanie go do dalszych postępów w nauce. Poprzez ocenianie nauczyciele dokonują analizy jego mocnych i słabych stron, czego efektem jest właściwe rozpoznanie trudności czy szczególnych uzdolnień uczniów. Rozpoznawanie i zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych związane jest z udzielaniem mu pomocy, m.in. poprzez dostosowywanie wymagań edukacyjnych do jego indywidualnych możliwości psychofizycznych. Oznacza to działania mające na celu zastosowanie takich kryteriów w formułowaniu wymagań stawianych uczniowi, by uwzględniały one jego deficyty, zaburzenia oraz szczególne uzdolnienia. Koniecznie trzeba pamiętać, by nie utożsamiać dostosowania wymagań edukacyjnych z ich obniżeniem, to pierwsze oznacza bowiem jedynie wykorzystanie innych metod i form pracy niż uznane za standardowe.
Praca z uczniem
Pomocne podczas pracy na lekcji mogą być odpowiednie metody, strategie i techniki, które sprawią, że uczeń z dysleksją będzie mógł odnosić drobne sukcesy oraz współdziałać z zespołem klasowym i aktywnie uczestniczyć w zajęciach na miarę swoich możliwości (należy pamiętać, że często dzieci mają uzasadnione obawy przed wypowiadaniem się na forum klasy) – tabela 1.
Współpraca z rodzicami
To niezwykle istotne zadanie, gdyż wspólnie podejmowane działania przeważnie przynoszą bardzo dobre efekty, ponadto zadaniem pedagoga jest przeprowadzenie psychoedukacji. Warto zauważyć, że bardzo często rodzice czują się zagubieni i zdezorientowani w sytuacji, gdy każdego dnia mierzą się z objawami dysleksji dziecka.
Co można zrobić?
- Wyjaśnij, jakie są przyczyny trudności w czytaniu i pisaniu u dziecka. Podkreślaj znaczenie zaburzonych funkcji, informuj, że nie są one wynikiem złej woli dziecka.
- Motywuj rodziców do tego, by przyjęli prawidłową postawę, która jest pełna zrozumienia, akceptacji i wsparcia oraz wyklucza karanie dziecka.
- Zachęcaj rodziców do tego, by umożliwiali dziecku rozwijanie pasji i zainteresowań.
- Zaangażuj rodziców w proces terapii pedagogicznej.
- Bądź w stałym kontakcie w celu wymiany informacji na temat postępów dziecka lub ewentualnych bieżących trudności.
Indywidualna praca
Praca z dzieckiem mającym trudności w nauce czytania i pisania jest niezwykle ważna, rzutuje bowiem na późniejsze sukcesy edukacyjne na wielu polach. Elementem koniecznym jest właściwe podejście i indywidualizacja pracy z dzieckiem, gdyż, jak wiadomo, każdy z podopiecznych przychodzi na zajęcia z innymi problemami, innym nastawieniem, inną motywacją do pracy nad sobą. Bazą do rozpoczęcia pracy z uczniem dyslektycznym jest zebranie jak największej ilości informacji o nim, analiza dokumentacji, rozmowa z wychowawcą, z rodzicami. Oczywiście bardzo przydają się rozmowa z samym uczniem, poznanie go, wnikliwa obserwacja oraz przeprowadzenie włas-
nych wstępnych badań, dzięki którym terapeuta wie, z czym ma ono największe problemy i nad czym należy pracować.
Różnice pomiędzy uczniami powinny być postrzegane jako potencjał, a nie problem, i wykorzystywane do podnoszenia jakości procesu kształcenia i funkcjonowania szkoły jako miejsca dla uczniów i nauczycieli.
Ustalenie indywidualnej strategii jest kluczowe w terapii, pozwala bowiem na korygowanie konkretnych nieprawidłowości, które występują u danego dziecka. Niesie to za sobą wyższe prawdopodobieństwo osiągnięcia dobrych rezultatów w krótszym czasie, co z kolei wpływa motywująco na ucznia. Ponadto wzrasta jego poczucie własnej wartości, które często ulega zaniżeniu w wyniku trudności, jakie powstały. Wypracowaną strategię pracy z uczniem należy oprzeć na stopniowaniu trudności oraz systematyczności i ciągłości. Dziecko, które czuje i wie, że praca, którą podejmuje wspólnie z nauczycielem, jest owocna i nakierowana na niego, staje się zmotywowane i częściej odnosi sukces.
Indywidualne strategie dotyczące nauki czytania i pisania1
By nauka pisania była efektywna, należy rozwijać następujące umiejętności:
- organizacja,
- wyobraźnia,
- pamięć,
- gramatyka/składnia,
- rozwijanie fabuły,
- wychwytywanie głównych punktów,
- szeregowanie.
Podstawowe wytyczne:
- By przedstawić dane zagadnienie, używaj wykresów i schematów.
- Posiłkuj się gestami i mimiką, wykorzystuj metody aktywne – pomoże to lepiej dotrzeć do uczniów kinestetycznych.
- Teksty zaopatruj w ilustracje.
- Fragmenty, które są ważne w tekście, podkreślaj kolorowym flamastrem.
- Schematy i wykresy powinny mieć swoją nazwę.
- Wykorzystuj gry, by utrwalać poznane przez ucznia słownictwo.
- Ważne wyrazy możesz umieścić na kieszonkowych kartach – ułatwi to ich zapamiętanie i utrwalenie.
- Stosuj kolory, lecz ustal, jakiemu celowi służy dany kolor.
- Oddziałuj wielozmysłowo – łącz tekst czytany ze słuchanym.
- Do powtórek i zestawień wykorzystuj mapy myśli oraz wykresy radarowe.
- Informacje prezentuj w mniejszych porcjach – ułatwi to zapamiętanie, a zarazem stworzy okazję do sprawdzenia wiedzy.
Tab. 1. Metody, techniki i strategie wspierające ucznia z dysleksją2
Metoda, technika, strategia | Opis |
Mapy myśli |
Mapy myśli są wyrazem myślenia wielokierunkowego, czyli naturalną funkcją naszego umysłu. To technika graficzna wyzwalająca potencjał intelektu. Mapy myśli to pozytywna alternatywa wobec tradycyjnych notatek, które są zbyt długie, zbyt trudne do zapamiętania, zbyt czasochłonne i nie pobudzają mózgu do twórczej pracy. Chcąc korzystać z map, pamiętaj, że:
Ważne!
Instrukcja działania:
Unikaj:
Co zyskuje uczeń z dysleksją dzięki pracy z mapą myśli? 1. W zaburzeniach wzrokowych mapa myśli:
2. W zaburzeniach słuchowych mapa myśli:
3. W zaburzeniach grafomotorycznych mapa myśli:
|
Nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne |
Wprowadzając do swojej pracy nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne, warto zadać sobie następujące pytania:
Propozycje aplikacji Mind Vector (https://www.mindvectorweb.com) Ortografia dla dzieci (http://bit.ly/2EZzodz) Dzięki zakładce „Zasady ortograficzne” uczniowie mogą połączyć teorię z praktyką, natomiast korzystając z zakładki „Sprawdzian”, mogą zweryfikować wiedzę nabytą podczas ćwiczeń. Wyrazy są zapisane szkolną czcionką, aby uczeń szybciej przyswoił zasady ortografii oraz sposób zapisu. Aplikacja nie wyświetla błędnie napisanych wyrazów, dzięki czemu dzieci nie nabierają złych nawyków, pisząc z pamięci. Sketchnotki (http://bit.ly/368LnBo) My House (https://apple.co/37iXhZv) |
Odpowiednie strategie uczenia się | 1. Metapoznanie, czyli myślenie o myśleniu, pełni ważną funkcję w przebiegu nauki. Dzięki temu uczniowie z dysleksją lepiej rozumieją pojęcia, idee i sytuacje, przez co czytany tekst nabiera więcej znaczeń. W modelu tym wyróżnia się cztery główne zmienne, istotne w procesie uczenia się:
|
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań magazynu "Polonistyka"
- Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
- Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
- ...i wiele więcej!