Ulica „dezerterów moralnych”
– czyli nowoczesność w ocenie (nie tylko) Schulza

Opowiadania Schulza – złożone i bogate w formie i treści – rzucają ciekawe światło na początki formowania się nowoczesnych miast. A dziś dla młodego człowieka miejscem fascynacji jest właśnie przestrzeń wielkiego miasta. Jakie były początki? Ciekawej odpowiedzi udziela m. in. opowiadanie B. Schulza pt. Ulica Krokodyli. Natomiast o tym, na ile antycypacje Schulza się potwierdziły, odpowiada np. wiersz M. Białoszewskiego pt. Ja stróż latarnik nadaję z mrówkowca.

Warto rozpocząć lekcję od oglądu przestrzeni (opisanej realistycznie przez Schulza) i dokonać porównań urbanistycznych, by przejść do przyjrzenia się mieszkańcom i systemowi wartości, który reprezentują.

Cele:

• zapoznanie się z funkcjonowaniem motywu miasta w literaturze, na podstawie tekstów z różnych epok,
• pogłębianie umiejętności analizy i interpretacji tekstu literackiego,
• kształtowanie umiejętności pracy w grupie,
• doskonalenie umiejętności czytania ze zrozumieniem.

Materiały dydaktyczne:

• Bruno Schulz: Ulica Krokodyli, fragmenty opisujące miasteczko
• Miron Białoszewski: Ja stróż latarnik nadaję z mrówkowca, Do NN***
• Barbara Czarniawska-Joerges, Kto pisze miasto? – fragment; Zygmunt Bauman, Wśród nas, nieznajomych – czyli o obcych w (po)nowoczesnym mieście – fragmenty
• zdjęcia Drohobycza z lat 30. XX wieku (ul. Stryjska, Stare Miasto),
• reprodukcje obrazów S. Dali, Chagalla, Picasso (miasteczka, domy),
• szary papier, markery, kolorowe czasopisma, klej.

Metody pracy:

• praca grupowa i indywidualna,
• dyskusja,
• pogadanka,
• ćwiczenia pisemnie.

Czas: 

• 2 lekcje w szkole ponadgimnazjalnej

Przebieg lekcji

1. Wprowadzamy uczniów w problematykę lekcji, zakładając że w domu przeczytali opowiadanie B. Schulza w całości. Wręczamy skserowane fragmenty utworu, opisujące miasteczko. Prosimy o odczytanie tekstu – najlepiej głośne.
2. Dzielimy klasę na grupy 5-osobowe. Wręczamy karty pracy. Określamy czas (ok. 20 minut):

• Zadanie dla trzech grup: Wykonajcie w dowolnej technice (rysunek, collage) jedną stronę folderu reklamowego, przedstawiającego „dystrykt przemysłowo-handlowy”. Zwróćcie uwagę na znajdujące się tu kamienice, domki podmiejskie, sklepy (napisy!). Pamiętajcie o „karierze”, jaką zrobiło senne miasteczko na odkryciu ropy naftowej.
• Pozostałe grupy: Odszukajcie w Internecie ulice dawnego Drohobycza (lata 30.) z ulicą Stryjską włącznie (Ulica Krokodyli w opowiadaniu) oraz reprodukcje obrazów M. Chagalla, S. Dali, P. Picasso przedstawiające małe miasteczka, kamienice.

3. Po upływie 20 minut przedstawiciele grup prezentują oraz omawiają stworzone i wyszukane materiały plastyczne. Porównujemy architekturę starego miasta (rynek, kamieniczki) i miasta nowoczesnego (sklepy, lokale, „pudełka” domów, rola światła neonowego).
4. Wspólnie na tablicy sporządzamy tabelę porównawczą, posiłkując się efektami dotychczasowej pracy.

5. Następnie przeprowadzamy dyskusję panelową, zapraszając na środek klasy przedstawicieli grup, na temat:

• Na czym polega urok, siła tradycji?
• Dlaczego zwycięża nowoczesność (nawet ta byle jaka, tandetna)?

Punktem wyjścia uczyńmy powyższą tabelę.

6. Ponownie zapraszamy uczniów do pracy w grupie. Zadania dla grup: „Na podstawie podanego fragmentu utworu określcie sposób opisywania pejzażu nowoczesnej dzielnicy. Zwróćcie uwagę na środki artystyczne, budujące ten opis”. Uczniowie z pewnością zauważą liczne epitety o negatywnym nacechowaniu emocjonalnym, hiperbolizacje, zapożyczenia...