Literackie symbole w praktyce, czyli uczymy się grzeczności przy stole
Scenariusz zajęć na podstawie fragmentu epopei Adama Mickiewicz Pan Tadeusz

Cel	• Znam i rozumiem pojęcia: symbol, archaizm, savoir-vivre, netykieta. • Wiem, na czym polegają zasady dobrego wychowania, i potrafię zastosować je w praktyce.
Dla kogo?	dla uczniów klas V
Na jak długo?	90 minut zajęć języka polskiego + 45 minut zajęć wychowawczych
Co będzie potrzebne?	podręcznik do klasy V z fragmentem epopei, długi arkusz papieru (taki, by rozciągnąć go przez całą długość klasy, aby mogli pracować przy nim wszyscy uczniowie), kolorowe pisaki

 

Etap 1 Archaizmy w Panu Tadeuszu

Lekcję rozpoczynamy od przypomnienia informacji na temat Pana Tadeusza, z którym uczniowie spotkali się po raz pierwszy w klasie IV. Następnie czytamy fragment tekstu O grzeczności, zwracając uwagę na walory języka i niezrozumiałe słowa. Tutaj też utrwalamy pojęcie archaizmu. 

Dalej wyjaśniliśmy, czym jest „grzeczność”. 

Uczniowie notują informację, że jest to uprzejmość, kultura osobista i zasady dobrego zachowania.

Uczniowie wymieniają przykłady dobrego zachowania, które znaleźli we fragmencie, a następnie wpisują je do zeszytu. Po tej części lekcji jest czas na dyskusję o XIX-wiecznych i obecnych zasadach zachowania się przy stole. Każdy z nas korzysta z dobrodziejstw internetu, więc warto wykorzystać okazję, by porozmawiać również o netykiecie, czyli zasadach zachowania się każdego uczestnika w sieci. 
 

Etap 2 Savoir-vivre na co dzień

Kolejny etap zajęć to rozmowa o ogólnych zasadach savoir-vivre’u, które każdy może stosować na co dzień. Tutaj uczniowie pracują w jednej, wielkiej grupie. Młodzi ludzie dostają od nauczyciela długi arkusz papieru, na którym muszą wpisać zasady dobrego zachowania w szkole i poza nią.  Przy okazji wypełniania arkusza przez uczniów warto zaproponować, by uczniowie kontrolowali się nawzajem i poprawiali błędy (najczęściej ortograficzne). Pracę uczniów po zakończeniu lekcji warto powiesić na ścianie w klasie.

Załącznik 1. (klasowy savoir-vivre)

 

Etap 3 Grzeczność przy stole, czyli słów kilka o symbolu

Ten etap zajęć jest powrotem do treści zawartych w Panu Tadeuszu. To doskonały moment, by odwołać się w kontekście epopei do mebla, bez którego kolacja by się nie odbyła, a mianowicie do stołu. Tutaj warto zapytać uczniów, z czym kojarzy im się stół, a odpowiedzi zapisać w formie notatki graficznej.

Załącznik 2. (stół: notatka graficzna)

 Po takiej burzy mózgów i przygotowaniu notatki przyszedł czas na zdefiniowanie pojęcia symbol. Według Słownika języka polskiego symbol to:  

1. „pojęcie, przedmiot, znak itp., mające jedno znaczenie dosłowne i większą liczbę znaczeń ukrytych;
2. osoba lub zwierzę będące uosobieniem czegoś;
3. umowny znak do oznaczania czegoś, np. jednostek miar, pierwiastków chemicznych itd.;
4. w literaturze: motyw lub zespół motywów w dziele literackim będący znakiem głębiej ukrytej treści, mający sugerować jej istnienie”. 

Można podyktować uczniom definicję lub poprosić ich, by sami znaleźli ją w słowniku (papierowym lub internetowym). Aby uczniowie lepiej z...