Konspekt lekcji języka polskiego do projekcji filmu Alicja po drugiej stronie lustra

Temat lekcji	Kwestia czasu? Nie tylko filmowe ujęcia przemijalności.
Grupa wiekowa	szkoła podstawowa, klasy IV–VI
Czas realizacji	trzy godziny lekcyjne
Zagadnienia edukacyjne	Ekranizacja książki, beletryzacja gry, literacka adaptacja filmu? Współczesne korespondencje sztuk. Literaccy bohaterowie poza literaturą – gdzie jeszcze można ich spotkać? Młodość za doświadczenie. Co zyskujemy, a co tracimy z czasem? Niezniszczalny, nieskończony i niezmierzony? Magia i zagadki czasu. Filmowe podróże w czasie: pamięć, nostalgia i ironia w kinie. Starodawne i nowoczesne obyczaje – co zmienia się na przestrzeni lat?
Cele operacyjne	Uczeń/uczennica:  charakteryzuje Alicję (w klasie VI pisemnie), opisuje przedmiot, z którym łączy go sentyment (ustnie lub pisemnie), zaznacza na osi czasu wydarzenia prawdziwe i fikcyjne, swobodnie wypowiada się na temat osobistego doświadczenia czasu, rozróżnia subiektywne i intersubiektywne doświadczenie czasu, rozróżnia pojęcia adaptacja, ekranizacja, film inspirowany literaturą
Formy i metody pracy	rozmowa kierowana, elementy wykładu, heureza, ćwiczenia praktyczne, praca zbiorowa jednolita, praca indywidualna jednolita, praca grupowa zróżnicowana
Pomocne dydaktyczne	Książkowe wydanie Alicji w Krainie Czarów i Alicji po drugiej stronie lustra Lewisa Carolla oraz literackiej adaptacji animacji Disneya (min. 2 egz.).

Przebieg zajęć

Lekcja 1.

Temat proponowany: Od książki do filmu – o Alicji po drugiej stronie lustra w reżyserii James Bobina

1. Nauczyciel rozpoczyna swobodną rozmowę z dziećmi od pytania, czy przed projekcją filmu znali już Alicję z Krainy Czarów. Czy o niej słyszeli? Dzieci mogą wymieniać zarówno serial animowany Ever After High, animację Disneya, wcześniejszy film z Mią Wasikowską (w reż. Tima Burtona, 2010), jak i literackie wersje fabuły o ciekawskiej dziewczynce. Nauczyciel pyta uczniów, czy wiedzą skąd te wszystkie Alicje pochodzą. Pokazuje im książkę/książki Lewisa Carrolla i pokrótce przedstawia jej genezę (wspierając się fotografiami), wskazując, że istniał pierwowzór literackiej Alicji, oraz podając daty publikacji kolejnych części. Uczniowie zapisują temat lekcji. [5 min]
    
2. Następnie nauczyciel pyta uczniów, jak nazywa się film, który jest efektem przeniesienia literatury na ekran. Dla starszych uczniów będzie to przypomnienie terminu. Nauczyciel prosi uczniów o stworzenie roboczej definicji ekranizacji, którą ci zapisują (np. „Film stworzony na podstawie książki. Wiernie, za pomocą zdjęć, muzyki, gry aktorskiej przekazuje to, co w utworze literackim było opowiedziane słowami”). Nauczyciel w terminologii dostępnej rozumieniu dzieci powinien podkreślić, że ekranizacja ma być ekwiwalentem literatury, różniącym się jedynie medium. By skomplikować pojęcie, nauczyciel pyta, jak nazywa się film, który powstał na podstawie książki, jednak jest jej niewierny. Jeśli uczniowie nie znają odpowiedzi, wprowadza termin adaptacja i dyktuje notatkę (np. „Film na podstawie książki. Wprowadza do niej zmiany: czasu lub miejsca akcji; wydarzeń, charakteru postaci itd.”). Nauczyciel pyta, czy w filmie zauważyli informację o zależności między filmem a książką Carolla. Może przypomnieć, że w napisach końcowych pojawia się informacja, że był on inspirowany postaciami z baśni Carolla. Co znaczy to sformułowanie (jedynie postaci – przede wszystkim ich imiona i wygląd, niekiedy charakter, są wierne pierwowzorowi literackiemu, wydarzenia są dowolne)? Czy taki film jest bardziej, czy mniej wierny literaturze? [10 min]
    
3. Na zakończenie tej części lekcji nauczyciel proponuje dzieciom uzupełnienie tabeli porządkującej pojęcia i przywoływane w pierwszej części lekcji przykłady (praca samodzielna):
    

Literatura	Film
	wierny	niewierny	bardzo niewierny
Lewis Carroll, Alicja w Krainie Czarów, Alicja po drugiej stronie lustra	ekranizacja	adaptacja filmowa	film inspirowany postaciami z książki
	Alicja w Krainie Czarów, studio Disney	Alicja w Krainie Czarów, reż. T. Burton	Alicja po drugiej stronie lustra, reż. J. Bobin Ever After High

Zbiorowe, wspólne sprawdzenie pracy uczniów. [10 min]

4. Dla klasy VI: Nauczyciel proponuje uczniom przeprowadzenie śledztwa literacko-filmowego. Pokazuje uczniom książkę stanowiącą disnejowską, literacką adaptację Alicji w Krainie Czarów i prosi o określenie, czy jest ona bliżej filmu czy literatury. Dzieli uczniów na dwie grupy: jedna grupa ma znaleźć dowody na jej związki z literaturą (forma książki, tekst), druga z filmem (ilustracje znane z filmu animowanego, zamiast nazwiska autora nazwisko właściciela studia filmowego na okładce i stronach tytułowych). Przedstawiciele grup prezentują wyniki swoich śledztw, po ich wypowiedziach nauczyciel oznajmia, że właśnie opisali niezwykłe zjawisko: literacką adaptację filmu. Nauczyciel prosi uczniów o stworzenie definicji („Utwór literacki, który powstał na podstawie filmu, słowami opowiada to, co film pokazywał dźwiękiem i obrazem”). Uczniowie zapisują notatkę. [8 min]
    
5. Na koniec uczniowie wykorzystując wiedzę zdobytą na lekcji oraz z filmu, tworzą notatkę o obejrzanym filmie (np. „Alicja po drugiej stronie lustra to film inspirowany postaciami z książki Lewisa Carrolla pod tym samym tytułem. Film powstał w 2016 r., wyreżyserował go J. Bobin. Tytułową dziewczynę gra Mia Wasikowska. W filmie występują też J. Depp (Zwariowany Kapelusznik), S. Baron Cohen (Czas), H. Bonham-Carter (Czerwona Królowa), A. Hathaway (Mirana)”). [7 min]

Lekcja 2.

Temat proponowany: Niezwykła dziewczyna – charakteryzujemy filmową Alicję

1. Nauczyciel rysuje na tablicy oś czasu. Z pomocą uczniów przypomina datę powstania filmu oraz książki Carrolla. Uczniowie zaznaczają je na osi czasu (zależnie od wieku uczniowie mogą to zrobić samodzielnie albo wspólnie, na tablicy). Następnie nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie, kiedy toczy się akcja filmu (w młodszych klasach można zadowolić się podaniem wieku). Zaznaczają tę datę na osi czasu. [Dla klas VI: Nauczyciel prosi uczniów, by określili, który to wiek, i zaznaczyli to na osi czasu, następnie pyta o wiek dla daty rocznej 2016, ponownie uczniowie zaznaczają to na osi]. [5 min]
    
2. Nauczyciel pyta uczniów, czym różniło się życie w XIX w. od naszego, w XXI w.; czego nie było (uczniowie prawdopodobnie będą wymieniać wynalazki i udogodnienia technologiczne: elektryczność, samochód, komputer, telefon).

Następnie zaprasza uczniów na małą podróż w czasie: wstępnie prosi klasę o ustalenie prawdopodobieństwa różnych faktów w XIX i XXI w. (najlepiej byłoby, gdyby tabela była wcześniej zapisana na tablicy, ale zakryta, lub wyświetlona dopiero w tym momencie na tablicy interaktywnej). Odpowiedzi nauczyciel na bieżąco zaznacza na tablicy.
 

	niespotykane	rzadkie	występuje	częste	powszechne
kobieta w spodniach		XIX			XXI
kobieta w długiej sukni, gorsecie		XXI			XIX
kobieta podróżuje do Chin, jest w drodze 3 lata	XIX		XXI
kobieta wychodzi za mąż				XIX, XXI
kobieta zarabia na siebie		XIX			XXI
kobieta jest kapitanem okrętu	XIX	XXI
kobieta jest sekretarką		XIX		XXI

Nauczyciel prosi uczniów o wyciągnięcie wniosków z tabeli: co różni jeszcze wiek XIX od XXI? Pytania naprowadzające: W czym wygodniej się chodzi – w długiej sukni czy spodniach? Kiedy potrzebny jest strój zapewniający swobodę? Kiedy samotne podróżowanie jest możliwe (posiadanie pieniędzy, ciekawość świata, możliwość samoobrony, brak zobowiązań rodzinnych – np. dzieci)? Jakich cech wymaga zawód kapitana (zdolności przywódcze, odwaga, wiedza, silna wola, ciekawość świata)? Jakich cech wymaga zawód sekretarki (zorganizowanie, dyscyplina, uprzejmość)? Kiedy można samemu się utrzymać? Czy więcej zarabia sekretarka czy kapitan? Jaka jest korzyść z samodzielnego utrzymywania się? Uczniowie powinni zauważyć, że sytuacja kobiet na przestrzeni ostatnich stuleci bardzo się poprawiła. Nauczyciel może zwrócić także uwagę uczniów na różnice w dostępie dziewcząt i kobiet do edukacji, także możliwości dysponowania majątkiem w XIX w. i współcześnie. [15 min]

3.  Odnosząc się do poprzedniego zadania, nauczyciel pyta, czy filmowa Alicja była typowa jak na dziewczynę żyjącą w XIX w. Zapisanie tematu lekcji. Uczniowie gromadzą słownictwo do charakterystyki. [20 min]

 

		Przykłady
wygląd: twarz	jasne/blond włosy, zaplecione w warkocz, rozpuszc...