Autor: Małgorzata Łoskot

Niejednokrotnie zdarza się, że nauczyciele mają problem z motywowaniem uczniów do nauki. Wprawdzie stosują różne strategie i metody aktywizujące, indywidualne rozmowy interwencyjne oraz statutowy katalog nagród i kar, ale zazwyczaj nie przynosi to oczekiwanych efektów. Podobny obraz wyłania się również z raportów IBP i licznych opracowań specjalistów: motywacja uczniów i zamiłowanie do nauki sukcesywnie spada od III do ostatniej klasy szkoły podstawowej i tendencja ta utrzymuje się aż do zakończenia obowiązkowej edukacji. Co jest tego przyczyną? 

Od 16 marca 2020 r. zamknięte są żłobki, przedszkola i szkoły. Pozamykano też uczelnie, kina i teatry, restauracje, zakłady usługowe, siłownie i place zabaw. Media apelują o ograniczanie kontaktów społeczno-rodzinno-towarzyskich oraz przestrzeganie zasad wprowadzonych ogłoszeniem w kraju stanu epidemii. Wszystko ze względu na nasze bezpieczeństwo w związku ze wzrostem ryzyka zarażenia wirusem SARS-CoV-2 oraz zidentyfikowanymi przypadkami zachorowań na COVID-19. Sytuacja, w jakiej przyszło nam funkcjonować, jest stresogenna. Zaburza poczucie bezpieczeństwa, wywołuje niekomfortowe emocje, niepokój, lęk, złość, bezradność, rozdrażnienie, co sprzyja nieracjonalnym zachowaniom. Dotyczy to w równej mierze dorosłych, jak i uczniów, bez względu na ich wiek i etap edukacji. Z tymi problemami rodzice muszą teraz mierzyć się samotnie, w czterech ścianach własnego domu. Czy pedagog szkolny może im pomóc?

Polska szkoła – mimo tylu reform – to nadal szkoła tradycyjna. Poczesne miejsce zajmują w niej prace domowe, zmora wielu uczniowskich pokoleń. Zadawane są już dzieciom w „zerówkach”, a z każdym rokiem nauki prac tych jest coraz więcej. Mimo że prawo oświatowe nawet nie zna takiego terminu, jak prace domowe, to zdaniem wielu nauczycieli są one konieczne.

Ministerstwo Edukacji Narodowej przyjęło na rok szkolny 2016/2017 cztery podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa. Jednym z nich jest: Kształtowanie postaw. Wychowanie do wartości. Niby nic nowego, bo w preambule ustawy o systemie oświaty od lat widnieje zapis: „(…) Nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności”. Pewne jest jednak, że realizacja tak ogólnikowo brzmiącego priorytetu będzie kontrolowana w 60% prowadzonych przez kuratorów ocen szkół.

Różnice indywidualne między uczniami to zjawisko normalne. Różna dojrzałość intelektualna, emocjonalna i społeczna, zróżnicowane temperamenty i preferowane style poznawcze, różne poziomy motywacji i samodzielności czy typy doświadczeń związanych ze środowiskiem rodzinnym – wszystkie te czynniki sprawiają, że żadne dziecko nie jest takie samo i w pracy z żadnym z nich nie można posługiwać się odgórnie przyjętymi schematami.

Mówiąc o kimś, kto ma braki w wiedzy i umiejętnościach w wyniku trudności z uczeniem się – istniejące w przeszłości lub aktualnie – posiłkujemy się czasem powiedzeniem „Miał/ma do szkoły pod górkę”. Zwrot ten symbolicznie oddaje istotę szans edukacyjnych w odniesieniu do młodych ludzi. Szans, które są pochodną wielu czynników.  

Kiedy słyszę od dyrektora szkoły, że w jego placówce nie ma konfliktów na linii uczeń – nauczyciel, to mu nie wierzę. Przecież takie konflikty są nieodłącznym elementem szkolnego życia, efektem ścierania się różnych typów osobowości, zainteresowań i przekonań. Ich źródłem bywa wiele rzeczy: różnice w prezentowanych sądach i stylu życia, systemach wartości i wyrażanych ocenach. Konfliktów nikt nie lubi, a wielu uczniów i nauczycieli wręcz się ich boi, choć sam konflikt jest sytuacją naturalną, wynikającą z życia w grupie. To, co powinno nas niepokoić, dotyczy raczej przyczyn wywołujących sytuacje konfliktowe z uczniami oraz sposobów, w jaki my – dorośli – próbujemy sobie z tym radzić.