Zawód – królowa

Aktor sceniczny żyje tak długo, jak publiczność, która go pamięta. Taką pamięć rzadko mierzy się w dziesięcioleciach. Nawet po największych pozostaje już nie pamięć, ale legenda i miejsce na kartach opracowań historycznych. A przecież tak wielu aktorów umiera już za życia. Postać, z którą widz utożsamia aktora, jego emploi, maniera wykonawcza, twarz, gestykulacja – bardzo szybko zaczynają należeć do sezonów, które minęły. Jeżeli aktor prezentuje sztukę wyrazu, którą widownia pamięta sprzed roku, dwóch, trzech, szybko nabiera ona przekonania, że obcuje ze zjawiskiem anachronicznym, zleżałym, przeterminowanym. Że jego ulubiony do niedawna aktor się zgrał, wyczerpał, wypalił. Wówczas widownia bywa dla niedawnego idola bezlitosna. 

A przecież bywają takie postacie, których czas się nie ima mimo upływu dziesięcioleci. W ich grze był bowiem ten rodzaj sugestii, ta odmiana kreacji, która nie podlega upływowi czasu. Niestety, tę legendę znamy raczej z zachwytów pisanych – ze wspomnień, recenzji, pamiętników – niż z zapisów na celuloidzie lub na taśmie telerekordingu. Jak po słynnych XIX-wiecznych skrzypkach czy pianistach, po których zostało kilka skrzypiących płyt, tak aktorzy pozostawili często po sobie zaledwie cienie sylwetek na zdartych klatkach filmowych. 

Warto więc przybliżyć nieco z tego, co z minionej, a wybitnej sztuki aktorskiej pozostało. Zwłaszcza w Roku Polskiego Teatru Publicznego ustanowionego przez Sejm w związku z 250. rocznicą powstania Teatru Narodowego w Warszawie (1765). Przypominamy więc trzy królowe polskiej sceny, królowe w sensie metaforycznym i repertuarowym. N...