Scenariusz lekcji do filmu Wszyscy albo nikt

Temat zajęć	Wyzwania współczesnego świata: spotkania kultur POLECAMY
Grupa wiekowa	Szkoła podstawowa
Czas realizacji	1-2 godziny lekcyjne
Zagadnienia edukacyjne:	Stereotypy, rasizm i ksenofobia – skąd się biorą i do czego prowadzą? Multi-kulti – co tak naprawdę oznacza?  Migracje, asymilacja, tożsamość – problemy z nimi związane. Europa kultur i tradycji – krótki rekonesans. Dramat? Komedia? Przynależność gatunkowa filmu Wszyscy albo nikt.
Cele operacyjne	Uczeń/uczennica: rozumie mechanizmy powstawania stereotypów i ich niebezpieczny charakter, dokonuje charakterystyki bohatera filmowego, dostrzega w filmie problemy związane z wielokulturowością, podejmuje refleksję nad złożonym fenomenem emigracji, rozpoznaje w filmie elementy gatunkowe
Formy i metody pracy	burza mózgów,  pogadanka,  cztery kąty,  metaplan,  praca w grupach

Przebieg zajęć

Lekcja 1.

• Hibat – uchodźca: dwie burze mózgów 

    
Nauczyciel przeprowadza wśród uczniów burzę mózgów – w dwóch etapach. Za pierwszym razem zapisuje na tablicy słowo: „IMIGRANT” lub „UCHODŹCA” i prosi uczniów o podanie najsilniejszych skojarzeń związanych z tym słowem. 
 

 Wśród uczniowskich skojarzeń mogą dominować pejoratywne lub wręcz rasistowskie określenia, dające wyraz stereotypowym uprzedzeniom wobec imigrantów/uchodźców. Jednak na dalszym etapie nauczyciel prosi klasę o podanie skojarzeń i odczuć względem filmowego bohatera – Hibata Tabiba. 
 

Z wysokim prawdopodobieństwem można założyć, że tym razem uczniowskie wrażenia na temat filmowej postaci okażą się na wskroś pozytywne (dzięki ćwiczeniu powstanie też zbiorowa charakterystyka bohatera). Nauczyciel w kolejnym kroku konfrontuje uczniów z pytaniem: Dlaczego między kolejnymi dwoma burzami mózgów w tej samej grupie wystąpiły tak duże różnice, jeśli filmowy Hibat Tabib (tak jak jego najbliższa rodzina: żona, syn, rodzice i teściowie) to imigrant i uchodźca?

Warto przy tym oczywiście zauważyć, że stereotypy same w sobie nie są niczym złym lub szczególnie wyjątkowym. Dzieje się jednak gorzej, gdy dotyczą mniejszości oraz grup narażonych na dyskryminację oraz gdy składają się z samych negatywnych cech. Tego rodzaju stereotypy są często wykorzystywane przez ideologie (w praktyce np. populistyczne partie i przewodzących im demagogów). Szczególnym przypadkiem złowrogiej ideologii jest rasim, czyli zespół poglądów, według których istnieją wrodzone i nieprzekraczalne, „naturalne” różnice między grupami ludzkimi w zależności od ich koloru skóry i etniczności (pochodzenia). Rasizmem można także nazwać podobne nastawienie w stosunku do ludzi o innej kulturze czy religii (mówimy wtedy o rasizmie kulturowym). Bez względu na swój rodzaj rasizm zawsze prowadzi do form przemocy i dominacji przejawianych w stosunku do grup uznawanych za niższe przez tę, która przypisuje sobie wyjątkowość i doskonałość. W najgorszych przypadkach ideologie rasistowskie prowadzą do ludobójstwa – „masowego mordowania ludzi mającego na celu zniszczenie określonej grupy narodowej, etnicznej, religijnej lub rasowej” (definicja za: sjp.pwn.pl).

• Multi-kulti: cztery kąty 

Nauczyciel rozkłada w czterech kątach sali przygotowane wcześniej kartki z hasłami: „Język i kuchnia”, „Płeć i seksualność”, „Obyczajowość i małżeństwo”, „Kultura materialna i muzyczna” (zał. 1). Następnie prosi wszystkich uczniów, by wstali z ławek, podeszli do każdego z rogów pomieszczenia i zatrzymali się przy wybranym haśle. Zadaniem tak utworzonych grup jest kilkuminutowa dyskusja o wybranym zagadnieniu w odniesieniu do filmu. Uczniowie mają przypomnieć sobie jak największą liczbę scen, 
w których różnice kulturowe danego typu dawały o sobie znać, oraz zastanowić się nad przyczynami tego rodzaju problemów. Czy można ich uniknąć? 
Uczniowie mogą wskazać następujące sceny:     

• „Język i kuchnia”: Mamadou przyprowadzająca ze sobą dwie kobiety oraz przynosząca cały zestaw naczyń i garnków na drugie śniadanie, rozmowa dwóch Francuzek w tramwaju oczami Hibata („bla-bla, bla-bla”); Fereshteh mówiąca do małego chłopca o „orgazmie” zamiast o „organizmie”. Wszyscy bohaterowie mówią po francusku, ale nie jest to ich ojczysty język; chłopiec próbujący wykorzystać nieznajomość francuskiego u swojej matki podczas wywiadówki.    
• „Płeć i seksualność”: dojrzała kobieta, Rachida, zawstydzona oglądaniem grafik prezentujących kobiecą anatomię; Rachida drżąca o cnotę córki; Francuzka zmartwiona z powodu braku chłopaka w życiu jej nastoletniej córki; troska kobiet o to, kto „decyduje” o płci dziecka; pruderyjne podejście do spraw seksualności widoczne u przybyłych kobiet.
• „Obyczajowość i małżeństwo”: czarnoskóry mężczyzna niepotrafiący zrozumieć, dlaczego nie może mieć już pięciu żon, a jedną; Rachida na każdym kroku drżąca o cnotę córki; spór dwóch imigrantek o dopuszczalność poligamii; Mamadou dzwoniąca do męża, który myli jej imię z dwoma innymi żonami.    
• „Kultura materialna i muzyczna”: wycieczka wielokulturowej grupy z centrum do Luwru: używanie eksponatów do wypoczynku, oburzenie z powodu wszechobecnej nagości; sąsiedzkie kłótnie na temat wyższości jednej kultury muzycznej nad inną; różne stroje  i sposoby ubioru postaci w zależności od kraju ich pochodzenia.

    
Nauczyciel podsumowuje: w filmie Wszyscy albo nikt w lekkiej, komediowej formie ukazane zostały problemy pojawiające się w społecznościach wielokulturowych. Zaobserowane przez uczniów różnice dotyczyć mogą najróżniejszych sfer życia, przedstawicieli bardzo różnych, czasem odległych od siebie kultur. W filmie Kheirona rolę laboratorium dla tego rodzaju społeczności stanowiło prowadzone przez niego centrum, w którym ludzie z bardzo odmiennym zapleczem kulturowym wspólnie pracowali i spędzali wolny czas. Dla określenia tego rodzaju społeczności, żyjących najczęściej w dużych miastach Zachodu, stosuje się określenie „multikulturowe”, zaś pojemny i wieloznaczny termin „multikulturalizm” oznacza z reguły różnego rodzaju polityk...