Gry z mitem greckim

w Historii Minotaura Zbigniewa Herberta

Horyzonty polonistyki

Twórczość Zbigniewa Herberta jest dialogiem z tym, co najbardziej wartościowe w kulturze naszej cywilizacji. Wiersze, krótkie prozy, eseje, szkice przywołują idee, wartości, zdarzenia, które od tysięcy lat kształtowały kondycję intelektualną i moralną oraz wrażliwość artystyczną Europejczyków. Lektura tekstów Herberta jest świadectwem czułej pamięci, wzbogacającym spotkaniem ze spuścizną przodków, przywracaniem tego, co od tysiącleci tworzyło humanistyczną postawę dzisiejszych pokoleń. W tym wielogłosie iluminującym pięknem, emocjonalnym widzeniem świata, głębokimi refleksjami nad przemijalnością wszystkiego, co dla człowieka ważne, wyróżnia się Pan Cogito (1974) – jeden z najbardziej niezwykłych tomików wierszy w historii literatury polskiej. W zbiorze, mającym ogromny wpływ na postawy kolejnych generacji Polaków, istnieje wiele tekstów, które wywołują rezonans w duszy i umyśle uważnego czytelnika. Jednym z nich jest Historia Minotaura – wysublimowana opowieść zamknięta w formie miniatury literackiej.

W stronę mitu antycznego

Tytuł wiersza jednoznacznie wskazuje obszar zainteresowań kulturowych poety. Postać Minotaura ukierunkowuje uwagę odbiorcy na mitologię grecką, tak często przywoływaną w literackich peregrynacjach Zbigniewa Herberta. Autora Struny światła fascynowały mity i ich recepcja w kulturze, dlatego nieustannie poszukiwał śladów ich wpływu na wyobraźnię artystów, filozofów, poetów i pisarzy. Ten zwrot ku mitologii zadecydował o umieszczeniu Historii Minotaura w podręcznikach nauczania języka polskiego, np. w Przeszłość to dziś Krzysztofa Mrowcewicza dla klasy I liceum i technikum. 

POLECAMY

Utwór1 stanowi znakomity przykład dialogu tekstu współczesnego z tradycją, zgodnie z postulatem Zenona Urygi o „nawiązaniach i kontynuacjach”. We wskazanym podręczniku nauczyciel otrzymuje pytania, które umożliwiają szczegółową analizę i interpretację utworu w perspektywie dialogu dwudziestowiecznego tekstu z przekazem mitologicznym. Dzięki temu zestawowi szkolny polonista może zachęcić młodzież do określenia relacji tekstu współczesnego z pierwowzorem, uświadomić uczniom „inność” opowieści Herberta, pokazać erudycyjne i znaczeniowe gry intertekstualne służące literackiej reinterpretacji. 
To już powinno zachęcić do działań lekcyjnych z tekstem i na tekście Herberta. Ale na Historię Minotaura warto zwrócić uwagę z jeszcze jednego powodu. Rozmowy ze szkolnymi polonistami dowodzą, że pomimo ogromnego potencjału edukacyjnego utwór ten bywa marginalizowany, a nawet pomijany w szkolnych sytuacjach odbiorczych. 

Gry intertekstualne: pominięcia i modyfikacje 

Historia Minotaura podejmuje twórczy dialog z jednym z najbardziej znanych mitów starożytnej Grecji. Antyczna opowieść o Minotaurze i Tezeuszu jest przywoływana jako ważny przekaz mitologiczny w zbiorach Roberta Gravesa, Jana Parandowskiego, Zygmunta Kubiaka czy Wandy Markowskiej. Ale krótka proza poetycka z dwudziestowiecznego tomiku nie jest wiernym odtworzeniem mitu zaliczanego do spuścizny kultury minojskiej. Tym bardziej warto przyjrzeć się, jak autor Studium przedmiotu „zapośredniczył” istotne elementy znaczeniowe z mitologii greckiej i w jaki sposób zbudował zupełnie nową jakość literacką.

Z powszechnie znanegomitu kreteńskiego Zbigniew Herbert przejąłimiona głównych postaci. W dwudziestowiecznym utworze czytelnik „spotyka” Minosa, Pasifae, Minotaura, Dedala, Tezeusza. Imiona antycznych bohaterów mają uwiarygodni...

Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów

Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • 6 wydań magazynu "Polonistyka"
  • Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
  • Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
  • ...i wiele więcej!

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI