Dialog międzypokoleniowy w lekturach szkolnych

Każdy z nas czyta inaczej. Kiedy pytam uczniów, dlaczego tak bardzo lubią fantastykę, mówią, że dzięki niej są w stanie uciec od zwykłego świata. Niektórzy czytelnicy delektują się językiem książki, inni są zmęczeni śledzeniem, czy każdy przecinek jest na swoim miejscu. Są i tacy, którzy pomijają przydługie opisy (nie tylko u Elizy Orzeszkowej czy Henryka Sienkiewicza), bo liczy się dla nich tylko akcja.

Nie ukrywam, że i dla mnie literatura jest pewnego rodzaju ucieczką; zamiast akcji wolę piękny język, a przecinki potrafią wyssać ze mnie resztki energii, ponieważ nie oceniam książki po okładce, ale po przecinkach – już tak mam. Mam jeszcze jedną tajemnicę. Jako nauczyciel nie tylko języka polskiego, lecz także filozofii i etyki (w obliczu braku podręcznika z tekstami źródłowymi), kiedy czytam książkę, zastanawiam się, który fragment można by pokazać uczniom, o jakim problemie dałoby się z nimi podyskutować. Przedzieram więc kolejne zakładki na pół i jeszcze na pół i zaznaczam strony, które (prędzej czy później, lecz raczej później) skseruję i na których podstawie przygotuję nowy scenariusz lekcji.

Literatura daje nam duże pole do rozmowy. Istnienie jakiejś wartości przecież uskrzydla postać! I przeciwnie – brak tej wartości sprawia ból. Ale sama obecność motywu w dziele skłania nas, czytelników, do refleksji.

Uczniowie angażują się w rozmowę, otwierają się, zaskakują trudnymi pytaniami podczas pracy z tekstem. Mam tu na myśli propozycje wyszukane samodzielnie, lecz również teksty z podręczników do języka polskiego. One są świetne! Pochodzą z różnych kręgów kulturowych, poruszają najróżniejsze problemy, a tym samym poruszają… dziecko. Jest to potencjał, którego brakuje – w moim odczuciu – szkolnym lekturom obowiązkowym. Wśród nich jest oczywiście wiele wybitnych dzieł, a motywy w nich zawarte mają jak najbardziej charakter uniwersalny, z tym że samo przebrnięcie przez oświeceniową Żonę modną Ignacego Krasickiego jest już problemem samym w sobie. Z uwagi na trudny, archaiczny język to ja czytam uczniom ten tekst! Zatrzymujemy się co kilk...