370
„Miasto jest miejscem wyróżnionym w przestrzeni, zwłaszcza jako obszar świadomie przetwarzany przez człowieka, kondensacja czynników cywilizacyjnych” – pisze A. Stoff. Znaczenie motywu miasta szeroko opisywano w literaturze. Stało się też ono przedmiotem zainteresowania dydaktyków. „Miasto wymyka się klasyfikacjom i definicjom, jest równocześnie strukturą materialną i poetyckim znakiem, tłem wydarzeń i samodzielnym bohaterem, obserwatorem oraz twórcą” – twierdzi Kornhauser.
Wydaje się, że wielopłaszczyznowość zagadnienia znajduje swoje odzwierciedlenie w edukacji polonistycznej, w której miasto niejednokrotnie staje się przedmiotem uczniowskich refleksji i analiz. Wiele utworów zalecanych dla szkół ponadgimnazjalnych przez podstawę programową wykorzystuje ten motyw. Dla zrozumienia złożoności pojęcia miasta istotne jest odwoływanie się do tego motywu także na wcześniejszych etapach edukacji – począwszy od szkoły podstawowej.
W drugim etapie edukacyjnym kontekstem, do którego najczęściej nawiązują nauczyciele, jest kontekst doświadczeń osobistych dziecka. W odwołaniu do własnych przeżyć uczeń ma dostrzec żywotność i powtarzalność pewnych motywów literackich. Wprowadzając uczniów w dyskusję na temat znaczenia miasta w kulturze, naturalne wydaje się zatem wyjście od obserwacji świata, w którym dzieci na co dzień przebywają.
Rozpoczynając od analizy przestrzeni codziennego życia, uczeń może dokonywać uogólnień i wyciągać wnioski dotyczące specyfiki miejskiego środowiska, a także wpływu własnych doświadczeń czy mediów na emocjonalny stosunek do różnych miejsc w mieście.
Celem zaproponowanych przeze mnie zajęć jest zapoznanie uczniów z motywem miasta, ukazanie przestrzeni miejskiej jako miejsca akcji powieści i bohatera tekstów literackich. Lekcja ma służyć także zainteresowaniu dzieci tematem i zachęceniu do refleksyjnego spojrzenia na swoje środowisko życia. W założeniu nie tyle wprowadza ono termin „miasto” (który prawdopodobnie w dydaktyce polonistycznej byłby mało użyteczny), ile rozpoczyna proces kształtowania pojęcia miasta, zakładający wielopłaszczyznową analizę zagadnienia.
Konspekt został napisany z myślą o uczniach pochodzących z miasta, jednak po niewielkiej modyfikacji można go dopasować do potrzeb dzieci mieszkających na terenach wiejskich. Zaproponowane metody i formy pracy mają służyć zaktywizowaniu uczniów i wykorzystaniu ich ciekawości poznawczej.
Temat: Zaułki i zakamarki – literacki spacer po mieście
Klasa: IV
Dział: kształcenie literacko-kulturowe
Czas: 90 minut
Cel ogólny:
- Rozwijanie umiejętności analizy i interpretacji tekstów kultury.
Cele szczegółowe:
Uczeń:
- Odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od informacji drugorzędnych (I 2.6.)
- Wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio (ukryte) (I 2.7.)
- Wyraża swój stosunek do postaci (II 1.3.)
- Uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat; prezentuje własne zdanie i uzasadnia je (III 1.8.)
- Operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie skoncentrowanym przede wszystkim wokół tematów: dom, rodzina, szkoła i nauka, środowisko przyrodnicze i społeczne) (III 2.7.)
Metody:
- Pogadanka heurystyczna
- Ćwiczenia przedmiotowe
- Mapa myśli
- Gry dydaktyczne
Formy:
- Praca klasy pod kierunkiem nauczyciela
- Praca grupowa
- Praca samodzielna
Materiały i wyposażenie:
- Krzyżówka (dla każdego dziecka)
- Karta pracy – mapa myśli (jedna dla każdej grupy)
- Fragment książki M. Musierowicz McDusia (dla każdego ucznia)
- Fragment mapy Poznania (dla każdego ucznia)
Przebieg lekcji:
I. Część wstępna:
- Uczniowie otrzymują krzyżówkę. Zadaniem dzieci jest zgadnąć, z jakiej miejscowości pochodzi prezentowany przez nauczyciela zabytek:
- Zamość,
- Katowice,
- Kraków,
- Warszawa,
- Toruń,
- Poznań.
W przypadku trudności nauczyciel pyta, jak dzieci mogą dotrzeć do potrzebnych informacji – np. korzystając z Internetu. (10 minut)
- Uczniowie rozmawiają o haśle krzyżówki (miasto). Nauczyciel zadaje pytania:
- Jakie miasta szczególnie lubicie?
- Jak można odróżnić miasto od wsi? Dlaczego czasem nie jest to łatwe? (5 minut)
- Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć.
- Uczniowie zapisują temat: Zaułki i zakamarki – literacki spacer po mieście. (2 minuty)
II. Część główna:
- Nauczyciel prosi uczniów, by wyobrazili sobie, że odwiedza ich daleki krewny, który nigdy nie był w ich rodzinnym mieście. Dzieci odpowiadają na pytania:
- Jakie miejsca chętnie pokazałbyś gościowi? Dlaczego?
- Jakich miejsc nie chciałbyś pokazać? Z jakiej przyczyny? (8 minut)
- Nauczyciel dzieli uczniów na grupy (uczniowie losują fragmenty nazw miast z krzyżówki – zadaniem dzieci jest utworzenie całej nazwy i jednocześnie połączenie się w grupy). Uczniowie mają zaprezentować ważne dla nich miejsca w mieście za pomocą mapy mentalnej. Dzieci otrzymują części...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
