W świecie wartości poniżonych
O (niektórych) wierszach Andrzeja Bursy

Przebieg zajęć 

Faza wstępna:

• Nauczyciel prezentuje uczniom sześć wybranych wierszy Andrzeja Bursy (zał. 1): Dno piekła, Języki obce, Miłość, Pantofelek, Poeta oraz Dyskurs z poetą. Każdy z tych wierszy jest wydrukowany i umieszczony w widocznym miejscu klasy (przyklejony do ściany lub przypięty do tablicy). Uczniowie swobodnie chodzą po klasie, czytają wiersze.
• Pierwszym zadaniem będzie próba odpowiedzi na pytanie o wartość/motyw, z którym Bursa wchodzi w dyskusję. Uczniowie, „uzbrojeni” w samoprzylepne żółte karteczki, przyklejają nad wybranym wierszem informację o odkrytej wartości.

Sugerowane odpowiedzi to:
■  Dno piekła – społeczeństwo,
■  Języki obce – edukacja,
■  Miłość – miłość, uczucia,
■  Pantofelek – stosunki społeczne,
■  Poeta – tradycja literacka, cierpienie,
■  Dyskurs z poetą – funkcje poezji/sztuki.

Ogniwo centralne lekcji

• Nauczyciel zarysowuje uczniom następującą sytuację edukacyjną: Wyobraźcie sobie, że znaleźliście w Internecie następujące wiersze Andrzeja Bursy i macie możliwość skomentowania ich. Każdy z Was może umieścić (przykleić, przypiąć) jeden komentarz do jednego wybranego wiersza oraz jeden komentarz do dowolnego komentarza, który ktoś już wcześniej napisał. Pomogą Wam w tym przygotowane kartki (zał. 2).

Komentować możecie jednak nie w swoim własnym imieniu, ale jako jedna z zaproponowanych postaci (zał. 3), ktoś z bohaterów literackich lub autorów. Wasze komentarze powinny spełniać trzy warunki, a zatem muszą:
■  odnosić się do tekstu wiersza lub do komentarza dotyczącego tekstu wiersza,
■  być wyrazem krytycznego spojrzenia na tekst z punktu widzenia wybranego bohatera literackiego lub pisarza,
■  respektować zasady etykiety językowej.

• Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy (zał. 2) Główna część lekcji opiera się na pracy uczniów z wybranymi tekstami wierszy oraz na krytycznej lekturze komentarzy uprzednio umieszczonych pod tekstami wierszy. Uczniowie nie powinni się spieszyć i muszą w pełni respektować narzucone im warunki – muszą pamiętać o rolach, w które się wcielają, oraz o wartościach, jakie reprezentują, przyjmując tożsamość wybranej postaci. Nauczyciel powinien zarezerwować przynajmniej 20–30 minut na wykonanie tego zadania.
• Uczniowie mogą zrezygnować z zaproponowanych im przez nauczyciela bohaterów lub autorów i znaleźć inną postać, w imieniu której będą się wypowiadać. Wskazane jest oczywiście sięganie do postaci pochodzących z literatury poznawanej podczas zajęć szkolnych.
• Po wykonaniu zadania nauczyciel odczytuje poszczególne komentarze i ocenia ich wartość merytoryczną. Najwartościowsze komentarze będą odnosić się do zarysowanych na początku lekcji głównych idei wierszy oraz będą w rzeczowy sposób podejmowały dyskusję z samymi komentarzami poprzednich czytelników wierszy.
• Nauczyciel zdradza „filozofię” właśnie przeprowadzonego ćwiczenia – wcielenie się w postać literacką, będącą sumą określonych idei i wartości, powinno ukierunkować uczniowską ocenę przeczytanego tekstu, a także ułatwić wyrażenie „własnego” zdania.

Ogniwo końcowe lekcji

• Nauczyciel zadaje pytanie dotyczące stosunku Andrzeja Bursy do wartości przypisanych jego wierszom:

■  czy postawa Andrzeja Bursy jest obronna czy agresywna?
■  przed czym się może bronić, a co może atakować jego poezja?
■  jaki jest stosunek Bursy do wartości, którymi zajmowała się literatura poprzednich epok literackich? Z czego on może...