Starożytny topos w literaturze ponowoczesnej

Większość takich powieści jest nieudana – jak choćby Europejka Manueli Gretkowskiej, Ślad po mamie Marty Dzido, czy Biało-czerwony Dawida Bieńkowskiego. Każda z nich ucieka w stronę okolicznościowego wykładu, prostego podziału postaci na reprezentujące poglądy autora oraz sprzeczne z nim, skompromitowane, sytuacje fabularne mają za zadanie potwierdzić to, co w warstwie meta- wypowiada narrator, albo wprost sam autor. Rzadko kiedy pisarze posługują się jakąś konstrukcją maskującą, figurą zapośredniczenia, umożliwiającą krytykę społeczną, a gwarantującą jednocześnie ucieczkę od dziennikarskiego wykładu. Ku własnemu zaskoczeniu, znalazłam trzy takie teksty wśród przekładów opublikowanych w Polsce w ostatnim roku: Historia przemocy, Norma, Świństwo (Truizmy). Każda z tych powieści należy do literatury wysokiej, ambitnej oraz zabiera głos w sprawach polityki i życia społecznego, przy czym daleka jest od poetyki manifestu, politycznej jednoznaczności czy satyrycznego szyderstwa. Równowagę udaje się zachować dzięki wykorzystaniu chwytu metamorfozy, bo to ona wprowadza niepewność oceny, rodzaj maski zakrywającej oczywistości fabularne, dystans od teraźniejszości politycznej. 
Opowiadanie o przemianie i inności staje się dla pisarzy świetnym wytrychem, by opowiedzieć o naszej rzeczywistości w sposób pośredni, by stworzyć powieść, w której opis i krytyka relacji społecznych stanowią temat istotny. Jak inaczej dzisiaj napisać powieść diagnozującą stan naszego świata, by jednocześnie nie brzmiało to naiwnie, nie było zbyt wprost? Właśnie chwyt metamorfozy pozwala na stworzenie dodatkowego nawiasu, odsunięcie owego opisu, a wraz z nim komplikację kolejnych diagnoz i obserwacji. 

Gorzej niż zwierzę – los robotnicy seksualnej

Świństwo (Truizmy) Marie Darrieuessecq to ważna powieść feministyczna, jeden z manifestów...