Ocenianie umiejętności językowych uczniów

Starożytni Rzymianie mawiali: „Cokolwiek czynisz, czyń mądrze i wyglądaj końca”. W procesie dydaktycznym owym „końcem” jest ostateczny efekt w postaci wiedzy i umiejętności ucznia opuszczającego mury szkoły. Nie ma wątpliwości, że ocena tego efektu jest niezwykle ważnym, ale i jednym z najtrudniejszych elementów procesu nauczania. Nauczyciele znają dobrze dylematy związane z ocenianiem, oceny budzą wiele emocji wśród uczniów. We współczesnej szkole często słyszy się zalecenia przed sprawdzianem, ćwiczeniem czy wykonaniem zadania domowego: „Tylko się nie pomyl”, „Nie popełniaj błędów”, „Pisz poprawnie”. Błędów boją się dzieci, nauczyciele i rodzice. Błąd to słabość, namacalny znak braku wiedzy i umiejętności, bezpośredni powód obniżenia oceny za dane zadanie, a w konsekwencji także oceny semestralnej lub rocznej. Ocenianie, które skupia się na identyfikowaniu i liczeniu błędów, jest frustrujące i demotywujące zarówno dla uczniów, jak i dla nauczycieli („tyle w niego zainwestowałam czasu, a on znowu…”). Ale czy to jedyne rozwiązanie? 

Olga Szwajgier, światowej sławy śpiewaczka i jedna z najbardziej inspirujących nauczycielek, jaką miałam szczęście spotkać, zachęca swoich uczniów: „Zrób błąd – on wiele cię nauczy”, „Dzięki błędom będziesz mógł pójść dalej”, „Ćwicz na własnych błędach”, „Rób wszystko źle, ale w zachwycie”. Czy można te zasady przenieść na lekcje języka polskiego? Czy to, co popularnie nazywamy ocenianiem, może stać się fascynującym etapem wspólnej pracy? Czy moment, w którym uczniowie otrzymują oceny, może być dla nich radosny, nawet jeśli efekty pracy nie do końca ich zadowalają? Czy ocenianie może uczyć? 

W cyklu dotyczącym oceniania, który otwiera niniejszy tekst, odpowiemy na te pytania. Zastanowimy się również, jak sprawić, aby ocenianie kluczowych umiejętności językowych w takich obszarach, jak odbiór i tworzenie tekstów oraz mówienie i słuchanie, służyło nie tylko pomiarowi umiejętności, ale również, a może przede wszystkim, ich rozwijaniu, a w tym także motywowaniu uczniów do pracy poprzez dzielenie się z nimi odpowiedzialnością za proces i efekty kształcenia. Takie efekty pozwala osiągnąć ocenianie kształtujące, w którym ocenę formatywną zastępuje informacja zwrotna. Nie każdy nauczyciel chce jednak i może stosować ocenę kształtującą, spróbujemy więc pokazać, że wszystko to możemy osiągnąć i w tradycyjnym sys...