Literatura w czasach antropocenu

Ekokrytyka to praktyka interpretacyjna wysuwająca na pierwszy plan kwestię relacji pomiędzy istotami ludzkimi a ich środowiskiem naturalnym oraz sposoby przedstawiania tej relacji w tekstach (literackich i innych)” – pisze Julia Fiedorczuk, autorka pierwszej polskiej książki o tym nurcie.

Nowa perspektywa krytyczna sprawia, że zmienia się znaczenie dotychczas utrwalonych symboli, rodzą się nowe znaczenia, np. śmietnik staje się przedłużeniem barokowej fascynacji rozkładem, a las – miejscem wtajemniczenia w istotę świata. Ekokrytyka to ciekawa propozycja, metoda użyteczna w szkolnej lekturze, pozwala bowiem popatrzeć na stare teksty w nowy sposób, nawiązać do nowoczesnego kontekstu, pokazać także, w jaki sposób literatura odnosi się bezpośrednio do życia. 

Antropocen

Termin „antropocen” pojawił się na początku lat 2000. na określenie skali zmian, jakich człowiek dopuścił się w przyrodzie. Zniszczenia, powstałe właściwie w ciągu ostatnich 200 lat, zmieniły oblicze Ziemi w takim stopniu jak kataklizmy, które przeorywały świat w poprzednich okresach geologicznych. Pojęcie „antropocen” nie brzmi zatem dumnie, ale wskazuje na odpowiedzialność człowieka za destrukcję natury, zniszczenia, z których świat prędko się nie podniesie. Nie ma on zatem nic wspólnego z radosnym humanizmem, wiąże się za to z działaniami mającymi na celu uświadomienie ludziom rozmiarów ekologicznej katastrofy, podkreślenie ich odpowiedzialności za stan Ziemi. Humanizm ukazał swoją drugą, mroczną twarz – warto też opowiedzieć uczniom o tym, jak racjonalna idea kartezjańska podgryzła swój fundament, jak renesansowy światopogląd dzisiaj wydaje się skompromitowany.  

Zniesienie opozycji

„Ekocentryzm (inaczej biocentryzm) to przekonanie, że człowiek jest po prostu jedną z wielu istot żywych zamieszkujących Ziemię, nieuprzywilejowanym elementem biosfery” –...