Wisława Szymborska – filmowe konteksty

[…]
Najgorzej z poetami.
Ich praca jest beznadziejnie niefotogeniczna. Człowiek siedzi przy stole albo leży na kanapie, wpatruje się nieruchomym wzrokiem w ścianę albo w sufit, od czasu do czasu napisze siedem wersów, z czego jeden po kwadransie skreśli,
i znów upływa godzina,
w której nic się nie dzieje […]. 
Jaki widz wytrzymałby 
oglądanie czegoś takiego?[1] 

Zdj. 1. Wisława Szymborska 
Źródło: https://krakow.tvp.pl/47984283/srodki-z-nagrody-im-szymborskiej-trafia-do-artystow [dostęp: 15.02.2024 r.] 

ednym z tematów, który może być rodzajem podsumowania 2023 roku jako roku pamięci polskiej noblistki Wisławy Szymborskiej, może być opowiedzenie o niej za pośrednictwem filmów dokumentalnych, które powstały o autorce Chwili. Celem lekcji będzie odpowiedź na pytanie o sposób opowiadania o poetce przez polskich dokumentalistów. 

Polskie filmy dokumentalne o sztuce 

Jadwiga Głowa przypomniała, że: „Film o sztuce sytuowany był w swej historii najczęściej na marginesie gatunków […]. W ramach tego gatunku powstawały jednak u nas dzieła wybitne, mówiono nawet o polskiej szkole filmu o sztuce”[2]. Niewątpliwie trzeba o tym pamiętać. Wskazana badaczka pisała ponadto o dwóch tendencjach dominujących w tym gatunku: dokumentacyjnej i kreacyjnej. W pierwszej dominował biografizm, praca z archiwaliami lub zapis działań artystycznych. W drugiej ważną rolę odgrywały sceny inscenizowane i subiektywna interpretacja twórczości artysty przez reżysera. 
Przed laty klasyczną definicję filmu o sztuce zaproponował Zbigniew Czeczot-Gawrak. Brzmiała ona tak: „[…] filmy o sztuce to filmy najczęściej krótko- lub średniometrażowe typu dokumentalnego, w których środkami techniki filmowej jak kadraż, kąty ujęcia, ruchy kamery, montaż z ewentualnym dodaniem warstwy słownej i muzycznej,...