Między bios, techné i art. Fenomen filmu Photon Normana Leto

Wdobie gwałtownego przyspieszenia technologicznego i informacyjnego pytanie o to, „jak opowiadać świat”, staje się bardziej aktualne niż kiedykolwiek. W przestrzeni mediów, gdzie mem, gif czy piętnastosekundowy filmik na TikToku stają się formami narracyjnymi, tradycyjne dyscypliny wiedzy, takie jak fizyka, biologia czy filozofia, zmuszone są redefiniować sposoby komunikowania swojej treści. Ale czy możliwe jest, aby film pełnił funkcję nie tylko artystyczną, lecz również poznawczą? Czy może istnieć obraz, który będzie jednocześnie estetycznie poruszający i epistemologicznie wiarygodny?
Na te pytania odpowiada Photon (2017)1 – film-esej, eksperyment, propozycja nowej formy edukacji wizualnej, ale i refleksji egzystencjalnej. Dzieło stworzone przez Normana Leto (Łukasz Banach, ur. 1980)2 – artystę i samouka, który z równą pasją maluje, animuje i pisze – wymyka się wszelkim gatunkowym klasyfikacjom. To nie dokument, nie fabuła, nie animacja, a raczej „audiowizualny model wszechświata”, w którym wiedza spotyka się z wyobraźnią.
Zajęcia, które warto zaproponować uczniom, opierają się na założeniu, że współczesne media mogą i powinny pełnić funkcję transdyscyplinarnego laboratorium. Photon stanie się dla nas punktem wyjścia eksploracji tego, co leży na przecięciu bios (życia i nauki), techné (technologii i cyfrowej reprezentacji) oraz art (sztuki i ekspresji). Film ten nie tylko „przedstawia” wiedzę – on ją generuje, przekształca i demokratyzuje, proponując nową formę epistemologii: obrazową, sensualną, nielinearną.
W odróżnieniu od typowych filmów edukacyjnych, Photon nie objaśnia rzeczywistości – on ją konstruuje. Nie tyle przekazuje gotowe informacje, ile uruchamia proces myślowy: zadaje pytania, prowokuje, destabilizuje nasze przyzwyczajenia percepcyjne. Oglądając Photon, wchodzimy nie w narrację, lecz w proces poznawczy. Widz staje się świadkiem narodzin materii, życia, świadomości – ale także ich wizualnych, kulturowych i filozoficznych reprezentacji.
Celami szczegółowymi będzie, po pierwsze, przeanalizowanie struktury Photonu jako tekstu audiowizualnego operującego zarówno naukową treścią, jak i estetyką eksperymentalną. W drugiej kolejności określenie relacji między reprezentacją wiedzy naukowej a jej interpretacją artystyczną w tym filmie. Na kon...