W magicznym świecie słów i znaczeń
Scenariusz zdalnej lekcji języka polskiego dla klasy VIII

Temat:	W magicznym świecie słów i znaczeń (utrwalamy wiedzę na temat przenośni)
Dla kogo:	dla uczniów klasy VIII szkoły podstawowej
Czas trwania:	90 minut
Cele:	Uczeń: zna cechy liryki, zna podstawowe środki stylistyczne, rozpoznaje w tekście metaforę i inne środki, dostrzega występowanie przenośni w innych dziedzinach nauki, wskazuje metaforę w tekstach poetyckich i innych tekstach kultury
Metody:	dyskusja, film (teledysk), pogadanka
Formy pracy:	indywidualna, zespołowa

 

Przebieg zajęć

Pierwszy krok

Na początku lekcji zapytaj uczniów, czy lubią poezję i z czym im się ona kojarzy. Następnie poproś, by przypomnieli sobie wszystko, co pamiętają na temat liryki oraz wymienili środki stylistyczne i wyjaśnili ich znaczenie. Zapytaj, czy poza analizowaniem poezji na lekcjach języka polskiego młodzi ludzie zauważają gdzieś obecność środków poetyckich. Wyjaśnij, że z jednym ze środków spotykają się na co dzień, a jest nim przenośnia.
Aby udowodnić uczniom powyższe stwierdzenie, wyświetl im fragment filmu, reklamy, teledysku lub przedstawienia teatralnego. Proponuję wykorzystać dwie piosenki.

Pierwsza to Co mi, Panie, dasz? pod batutą Adama Sztaby: https://www.youtube.com/watch?v=7NSXXttiwHw [dostęp: 2.02.2021].

Druga to Oda do radości w wykonaniu polskich artystów: https://www.youtube.com/watch?v=mxwtQp1RukI [dostęp: 2.02.2021].

Poproś swoich uczniów, by wsłuchali się w dźwięk głosów, które słyszą  i by te głosy określili. Następnie poproś, by spróbowali określić głosy w sposób przenośny, poetycki. Jako inspirację pokaż uczniom przykładowe metafory. Na koniec przedstaw im ciekawostkę dotyczącą dźwięku. 

Określenia głosów	Przenośnie obrazujące głos	Ciekawostka
szorstki, ciepły, matowy, kojący, melodyjny, głęboki	przeszywa chłodem uspokaja łagodnym kołysaniem koi zmysły delikatnym aksamitem	Na poziomie fizyki dźwięk opisuje się za pomocą trzech wymiarów: natężenia, wysokości, czasu trwania

Drugi krok

Wyjaśnij uczniom, że przenośnie dzielą się na dwa rodzaje: „martwe” i „żywe”. Wyświetl podczas lekcji zdalnej informacje na ten temat z przykładami, co pokaże, że młodzi ludzie z przenośniami spotykają się na co dzień, ponieważ występują one np. w mowie potocznej.

Metafory „martwe”	Metafory „żywe”
Posługuje się nimi każdy z nas, nie zdając sobie z tego sprawy. Stosujemy je nawykowo. Występują w języku potocznym.	Wymagają twórczości po stronie zarówno nadawcy komunikatu, jak odbiorcy. Są rodzajem zagadki, którą trzeba rozwikłać. Występują zazwyczaj w poezji.
Przykłady: Przeprowadźmy burzę mózgów. Owoce waszej pracy powinny szybko się pojawić. Znowu muszę ciągnąć cię za język? Musimy wgryźć się w temat. Widzę, że pomysły już kiełkują w waszych głowach. Sytuacja nie jest prosta, ale widzę już światełko w tunelu.	Przykład: L. Staff, Wysokie drzewa „(…) O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa, W brązie zachodu kute wieczornym promieniem, Nad wodą, co się pawich barw blaskiem rozlewa, Pogłębiona odbitych konarów sklepieniem. (…)”

Trzeci krok

Powiedz swoim uczniom, że przenośnie występują również w innych dziedzinach sztuki, np. fizyce. Wyświetl młodym ludziom fragment tekstu, w którym pisarka Lucy Hawking oraz jeden z najlepszych fizyków teoretyków od czasu Einsteina – Stephen Hawking – pokazują młodym ludziom w sposób metaforyczny, czym są czarne dziury:

„Czarna dziura to obszar Wszechświata, gdzie grawitacja jest tak silna, że promienie światła, które usiłują stamtąd wylecieć, zostaną wyciągnięte z powrotem. (…) Można zatem spaść na czarną dziurę, ale nie można z niej uciec. Czarna dziura była zawsze uważana za absolutne więzienie, z którego nie ma ucieczki. Spadanie na czarną dziurę przypomina spły...