Narysuj swoje myśli – ćwiczenia w myśleniu wizualnym

Termin ten został wprowadzony przez dr. Roberta Horna, według którego standardowy język wzbogaca się poprzez wykorzystywanie słów i obrazów, a stosowanie „języka wizualnego” rozwija myślenie, komunikację i umiejętność rozwiązywania problemów. Warto podkreślić, że myślenie wizualne nie jest niczym trudnym; aby je rozwinąć, potrzebujemy zaledwie trzech narzędzi: oczu, wyobraźni i koordynacji między okiem a ręką. Jeśli dysponujesz właśnie takimi narzędziami myślenia wizualnego, to masz już wszystko, czego potrzeba, by rozpocząć przygodę z rysowaniem myśli. Notatki graficzne wykonane przez ucznia z pewnością będą w dużym stopniu ułatwiały naukę, te zaś przygotowane przez nauczyciela mogą stać się pomocą dydaktyczną, dzięki której nauczyciel zaprezentuje w sposób nieszablonowy omawiany temat. 

Warto podjąć próbę rozwoju w tym kierunku, ponieważ myślenie wizualne to niezwykle prosty, a zarazem skuteczny sposób prowadzący do poprawy pamięci, nabywania umiejętności rozwiązywania problemów, umiejętności rozumienia, kreatywności, podwyższenia samooceny, rozwijania samokontroli.

Wizualizacja wpływa na:

• Zapamiętywanie
  Przedstawiając graficznie treści, które chcemy zapamiętać, przyczyniamy się do powstawania połączeń mózgowych, które przenoszą zdobyte wiadomości z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej. Zastosowanie wizualizacji wpływa na zapamiętanie zarówno tych treści, które są dla nas zrozumiałe, jak i tych, które musimy „wkuć”. Dodatkowo wizualizacja przyspiesza zapamiętywanie nowych informacji oraz pomaga w dotarciu do zakamarków naszej pamięci. 
• Rozwiązywanie problemów i rozumienie
  Wizualizacja bardzo przyspiesza oba te procesy, ponieważ umożliwia spojrzenie na wszystkie elementy powstałych sytuacji czy problemów równocześnie. 
• Działania kreatywne
  W pracy twórczej bazujemy w dużej mierze na wyobraźni. Tworzenie to proces wizualny obejmujący sny lub wspomnienia, fantazję oraz aktualne wyobrażenia. Poprawa umiejętności myślenia wizualnego ma wpływ na zwiększenie potencjału twórczego.
• Samokontrolę 
  Na nasze zachowanie i pozycję w świecie rzeczywistym mają wpływ wyobrażenia, które sami o sobie tworzymy, czyli wizualizujemy.

Etapy myślenia wizualnego 

Możemy wskazać cztery etapy myślenia wizualnego. Na każdym z nich należy zadać sobie stosowne pytania i podjąć działania, co sprawi, że proces ten będzie efektywny. 

1. Etap

Patrzenie i gromadzenie danych
Na tym etapie przyswajane są otaczające nas informacje wizualne. W trakcie patrzenia gromadzimy dane i wstępnie je oceniamy, a następnie wybieramy reakcję adekwatną do sytuacji. Można więc stwierdzić, że aby rozeznać sytuację, skanujemy otoczenie i zadajemy sobie równocześnie w sposób automatyczny pytania, które ułatwią dokonanie oceny otaczającej nas rzeczywistości.

Stawiane pytania:

• Co widzę? Ile tego jest?
• Czego nie ma?
• Jakie jest moje pole widzenia? 
• Co ogranicza moje pole widzenia?
• Czy wszystko rozpoznaję natychmiast? 
• Czy coś mi umyka? 
• Czy spodziewałem się, że właśnie to zobaczę? 
• Czy pojmuję natychmiast to, co widzę, czy po chwili?

Podejmowane działania:

• Przetwarzanie pola widzenia, tworzenie ogólnego obrazu sytuacji – skanowanie.
• Określenie zarysów i wyznaczenie podstawowych kierunków oraz głównych cech danych, które będziemy obserwować.
• Wstępne odrzucenie informacji zbędnych powodujących zaciemnienie ogólnego obrazu.
   

 

2. Etap

Widzenie, czyli selekcja i porządkowanie
Na tym etapie większą aktywność wykazują oczy. Widzenie to gromadzenie tych danych pozyskanych w procesie patrzenia, które uznaliśmy za warte bliższego poznania. Sensem tego etapu jest świadome lub najczęściej automatyczne identyfikowanie schematów i prawidłowości. 

Stawiane pytania:

• Czy wiem, co widzę? 
• Czy ja to już kiedyś widziałem? 
• Czy coś przykuło moją uwagę? 
• Czy to, co widzę, wystarczy mi, abym mógł podejmować konkretne decyzje?
• Czy liczba zebranych danych wizualnych wystarczy mi do zrozumienia otaczającej mnie rzeczywistości, czy też powinienem uzupełnić dane, wracając do etapu patrzenia? 

Podejmowane działania:

• Segregowanie danych wizualnych – wybór tych, które poddamy dalszej analizie, oraz odrzucenie pozostałych, niemających dla nas znaczenia.
• Kategoryzacja i podział – dzielenie informacji, które zebraliśmy na ustalone grupy.
• Identyfikacja schematów, twórcze porządkowanie danych – odnajdywanie wspólnych elementów między danymi i między kategoriami danych.

3. Etap

Wyobrażanie sobie, czyli widzenie czegoś, czego nie ma
W momencie kiedy zbierzemy i dokonamy selekcji danych wizualnych, uruchomiona zostaje wyobraźnia, czyli widzenie z zamkniętymi oczami lub inaczej widzenie czegoś, czego nie ma. Na etapie wyobraźni zebrane dane podlegają przetworzeniu. 

Stawiane pytania:

• Czy widziałem to wcześniej i gdzie?
• Czy mogę określone przeze mnie schematy zestawić w lepszy sposób?
• Czy przestawienie elementów schematów wpłynie na polepszenie jakości? 
• Czy istnieje możliwość operowania na schematach, pozwalająca na dostrzeżenie elementów dotąd niewidocznych? 
• Czy to, co widzę, jest poukładane w zgodzie z jedną niewidoczną zasadą? 
• Czy następne dostrzeżone elementy mogę uporządkować również w ten sposób?

Podejmowane działania:

• Aby dostrzec więcej, zamknij oczy i jeszcze raz przyjrzyj się temu, co zaobserwowałeś, i spróbuj znaleźć takie prawidłowości, których wcześniej nie dostrzegałeś.
• Poszukaj w pamięci identycznych sytuacji i znajdź odniesienie do sytuacji, w której się aktualnie znalazłeś.
• Zmieniaj dane schematów, baw się nimi, być może uda Ci się dostrzec coś nowego.
• Rezygnując z oczywistości, poszukaj innych sposobów przedstawienia tych samych zjawisk lub rzeczy.

4. Etap

Pokazywanie, czyli wyjaśnianie
Po etapie identyfikacji schematów, poznania ich znaczenia i umiejętności przekształcania po to, aby wskazać nowe elementy, trzeba poszukać odpowiedniego sposobu prezentacji. W tym celu należy podsumować wszystkie obserwacje, zastanowić się, jaka metoda przedstawienia ich będzie najbardziej efektywna. Następnie przenieść je na papier, jeszcze raz je przemyśleć i szukać odpowiedzi na pytania własne i odbiorców.

Stawiane pytania:

• Które obrazy z mojej wyobraźni są najważniejsze dla mnie i moich odbiorców?
• Jaki schemat wizualny będzie najlepszy do przekazania moich przemyśleń?
• Czy po przypomnieniu sobie moich pierwotnych obserwacji, stwierdzę, że obecnie przekazywane informacje nadal zachowują swój sens?
• Czy odbiorcy widzą to samo, co ja, czy raczej co innego?

Podejmowane działania:

• Określ swoje najtrafniejsze pomysły oraz uporządkuj koncepcje wizualne. W pierwszej kolejności przedstaw te, które uważasz za najbardziej udane.
• W swoich działaniach bądź konkretny. Wybierz najlepszy sposób prezentacji swoich pomysłów.
• Opisz swój pomysł wszechstronnie. Udziel odpowiedzi na wszystkie możliwe pytania, tak aby stanowiły one konkluzję wypowiedzi.

Każdy może nauczyć się wizualnego myślenia, wystarczy odrobina chęci i praktyczne działanie. 

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, koniecznie zajrzyj na następujące strony: 

• //www.klaudiatolman.pl/biblioteka-myslenia-wizualnego/
• //elearningwedukacji.pl/index.php/metodyka/item/123-dlaczego-myslenie-wizualne-dziala
• //www.edupolis.pl/myslenie-wizualne-przez-obraz-do-mozgu/2/
   

Literatura: 

• Budzik M., Myślę, więc rysuję. Wspomaganie myślenia wizualnego w szkole podstawowej, ORE, Warszawa 2018.
• Roam D., Narysuj swoje myśli. Jak skutecznie prezentować i sprzedawać pomysły na kartce papieru, Helion, Gliwice 2016.
   

Tabela 1. Przykłady ćwiczeń rozwijających myślenie wizualne*

Nazwa  ćwiczenia

Charakterystyka

Ja wizualnie

Mówienie o sobie nie należy do łatwych umiejętności, a często wzbudza duży opór. Niechętnie przedstawiamy siebie na forum, a zwłaszcza gdy mamy mówić o swoich mocnych stronach. Najczęściej obawiamy się oceny, krytyki i braku akceptacji naszego postrzegania siebie przez inne osoby w grupie. Przedstawianie siebie w wersji wizualnej stwarza bufor bezpieczeństwa poprzez punkt odniesienia, którym jest nasz rysunek. Można narysować swoją wizytówkę, logo, herb, imię, inicjały, przydomek, uwzględnić imię i nazwisko, zawód, dane kontaktowe...