Dziecko ma dużą potrzebę tworzenia i niemal naturalnie podejmuje czynności plastyczne. Takie umiejętności, jak rysowanie, malowanie, kolorowanie, wizualizowanie myśli pozwalają na przekazywanie informacji w przystępny sposób, często z wykorzystaniem elementów zabawy. U starszych uczniów idealnym rozwiązaniem do komunikowania się w ten sposób jest wykorzystanie walorów myślenia wizualnego.
Termin ten został wprowadzony przez dr. Roberta Horna, według którego standardowy język wzbogaca się poprzez wykorzystywanie słów i obrazów, a stosowanie „języka wizualnego” rozwija myślenie, komunikację i umiejętność rozwiązywania problemów. Warto podkreślić, że myślenie wizualne nie jest niczym trudnym; aby je rozwinąć, potrzebujemy zaledwie trzech narzędzi: oczu, wyobraźni i koordynacji między okiem a ręką. Jeśli dysponujesz właśnie takimi narzędziami myślenia wizualnego, to masz już wszystko, czego potrzeba, by rozpocząć przygodę z rysowaniem myśli. Notatki graficzne wykonane przez ucznia z pewnością będą w dużym stopniu ułatwiały naukę, te zaś przygotowane przez nauczyciela mogą stać się pomocą dydaktyczną, dzięki której nauczyciel zaprezentuje w sposób nieszablonowy omawiany temat.
Warto podjąć próbę rozwoju w tym kierunku, ponieważ myślenie wizualne to niezwykle prosty, a zarazem skuteczny sposób prowadzący do poprawy pamięci, nabywania umiejętności rozwiązywania problemów, umiejętności rozumienia, kreatywności, podwyższenia samooceny, rozwijania samokontroli.
Wizualizacja wpływa na:
POLECAMY
- Zapamiętywanie
Przedstawiając graficznie treści, które chcemy zapamiętać, przyczyniamy się do powstawania połączeń mózgowych, które przenoszą zdobyte wiadomości z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej. Zastosowanie wizualizacji wpływa na zapamiętanie zarówno tych treści, które są dla nas zrozumiałe, jak i tych, które musimy „wkuć”. Dodatkowo wizualizacja przyspiesza zapamiętywanie nowych informacji oraz pomaga w dotarciu do zakamarków naszej pamięci. - Rozwiązywanie problemów i rozumienie
Wizualizacja bardzo przyspiesza oba te procesy, ponieważ umożliwia spojrzenie na wszystkie elementy powstałych sytuacji czy problemów równocześnie. - Działania kreatywne
W pracy twórczej bazujemy w dużej mierze na wyobraźni. Tworzenie to proces wizualny obejmujący sny lub wspomnienia, fantazję oraz aktualne wyobrażenia. Poprawa umiejętności myślenia wizualnego ma wpływ na zwiększenie potencjału twórczego. - Samokontrolę
Na nasze zachowanie i pozycję w świecie rzeczywistym mają wpływ wyobrażenia, które sami o sobie tworzymy, czyli wizualizujemy.
Etapy myślenia wizualnego
Możemy wskazać cztery etapy myślenia wizualnego. Na każdym z nich należy zadać sobie stosowne pytania i podjąć działania, co sprawi, że proces ten będzie efektywny.
1. Etap
Patrzenie i gromadzenie danych
Na tym etapie przyswajane są otaczające nas informacje wizualne. W trakcie patrzenia gromadzimy dane i wstępnie je oceniamy, a następnie wybieramy reakcję adekwatną do sytuacji. Można więc stwierdzić, że aby rozeznać sytuację, skanujemy otoczenie i zadajemy sobie równocześnie w sposób automatyczny pytania, które ułatwią dokonanie oceny otaczającej nas rzeczywistości.
Stawiane pytania:
- Co widzę? Ile tego jest?
- Czego nie ma?
- Jakie jest moje pole widzenia?
- Co ogranicza moje pole widzenia?
- Czy wszystko rozpoznaję natychmiast?
- Czy coś mi umyka?
- Czy spodziewałem się, że właśnie to zobaczę?
- Czy pojmuję natychmiast to, co widzę, czy po chwili?
Podejmowane działania:
- Przetwarzanie pola widzenia, tworzenie ogólnego obrazu sytuacji – skanowanie.
- Określenie zarysów i wyznaczenie podstawowych kierunków oraz głównych cech danych, które będziemy obserwować.
- Wstępne odrzucenie informacji zbędnych powodujących zaciemnienie ogólnego obrazu.

2. Etap
Widzenie, czyli selekcja i porządkowanie
Na tym etapie większą aktywność wykazują oczy. Widzenie to gromadzenie tych danych pozyskanych w procesie patrzenia, które uznaliśmy za warte bliższego poznania. Sensem tego etapu jest świadome lub najczęściej automatyczne identyfikowanie schematów i prawidłowości.
Stawiane pytania:
- Czy wiem, co widzę?
- Czy ja to już kiedyś widziałem?
- Czy coś przykuło moją uwagę?
- Czy to, co widzę, wystarczy mi, abym mógł podejmować konkretne decyzje?
- Czy liczba zebranych danych wizualnych wystarczy mi do zrozumienia otaczającej mnie rzeczywistości, czy też powinienem uzupełnić dane, wracając do etapu patrzenia?
Podejmowane działania:
- Segregowanie danych wizualnych – wybór tych, które poddamy dalszej analizie, oraz odrzucenie pozostałych, niemających dla nas znaczenia.
- Kategoryzacja i podział – dzielenie informacji, które zebraliśmy na ustalone grupy.
- Identyfikacja schematów, twórcze porządkowanie danych – odnajdywanie wspólnych elementów między danymi i między kategoriami danych.
3. Etap
Wyobrażanie sobie, czyli widzenie czegoś, czego nie ma
W momencie kiedy zbierzemy i dokonamy selekcji danych wizualnych, uruchomiona zostaje wyobraźnia, czyli widzenie z zamkniętymi oczami lub inaczej widzenie czegoś, czego nie ma. Na etapie wyobraźni zebrane dane podlegają przetworzeniu.
Stawiane pytania:
- Czy widziałem to wcześniej i gdzie?
- Czy mogę określone przeze mnie schematy zestawić w lepszy sposób?
- Czy przestawienie elementów schematów wpłynie na polepszenie jakości?
- Czy istnieje możliwość operowania na schematach, pozwalająca na dostrzeżenie elementów dotąd niewidocznych?
- Czy to, co widzę, jest poukładane w zgodzie z jedną niewidoczną zasadą?
- Czy następne dostrzeżone elementy mogę uporządkować również w ten sposób?
Podejmowane działania:
- Aby dostrzec więcej, zamknij oczy i jeszcze raz przyjrzyj się temu, co zaobserwowałeś, i spróbuj znaleźć takie prawidłowości, których wcześniej nie dostrzegałeś.
- Poszukaj w pamięci identycznych sytuacji i znajdź odniesienie do sytuacji, w której się aktualnie znalazłeś.
- Zmieniaj dane schematów, baw się nimi, być może uda Ci się dostrzec coś nowego.
- Rezygnując z oczywistości, poszukaj innych sposobów przedstawienia tych samych zjawisk lub rzeczy.
4. Etap
Pokazywanie, czyli wyjaśnianie
Po etapie identyfikacji schematów, poznania ich znaczenia i umiejętności przekształcania po to, aby wskazać nowe elementy, trzeba poszukać odpowiedniego sposobu prezentacji. W tym celu należy podsumować wszystkie obserwacje, zastanowić się, jaka metoda przedstawienia ich będzie najbardziej efektywna. Następnie przenieść je na papier, jeszcze raz je przemyśleć i szukać odpowiedzi na pytania własne i odbiorców.
Stawiane pytania:
- Które obrazy z mojej wyobraźni są najważniejsze dla mnie i moich odbiorców?
- Jaki schemat wizualny będzie najlepszy do przekazania moich przemyśleń?
- Czy po przypomnieniu sobie moich pierwotnych obserwacji, stwierdzę, że obecnie przekazywane informacje nadal zachowują swój sens?
- Czy odbiorcy widzą to samo, co ja, czy raczej co innego?
Podejmowane działania:
- Określ swoje najtrafniejsze pomysły oraz uporządkuj koncepcje wizualne. W pierwszej kolejności przedstaw te, które uważasz za najbardziej udane.
- W swoich działaniach bądź konkretny. Wybierz najlepszy sposób prezentacji swoich pomysłów.
- Opisz swój pomysł wszechstronnie. Udziel odpowiedzi na wszystkie możliwe pytania, tak aby stanowiły one konkluzję wypowiedzi.
Każdy może nauczyć się wizualnego myślenia, wystarczy odrobina chęci i praktyczne działanie.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, koniecznie zajrzyj na następujące strony:
- //www.klaudiatolman.pl/biblioteka-myslenia-wizualnego/
- //elearningwedukacji.pl/index.php/metodyka/item/123-dlaczego-myslenie-wizualne-dziala
- //www.edupolis.pl/myslenie-wizualne-przez-obraz-do-mozgu/2/
Literatura:
- Budzik M., Myślę, więc rysuję. Wspomaganie myślenia wizualnego w szkole podstawowej, ORE, Warszawa 2018.
- Roam D., Narysuj swoje myśli. Jak skutecznie prezentować i sprzedawać pomysły na kartce papieru, Helion, Gliwice 2016.
Nazwa ćwiczenia |
Charakterystyka |
Ja wizualnie | Mówienie o sobie nie należy do łatwych umiejętności, a często wzbudza duży opór. Niechętnie przedstawiamy siebie na forum, a zwłaszcza gdy mamy mówić o swoich mocnych stronach. Najczęściej obawiamy się oceny, krytyki i braku akceptacji naszego postrzegania siebie przez inne osoby w grupie. Przedstawianie siebie w wersji wizualnej stwarza bufor bezpieczeństwa poprzez punkt odniesienia, którym jest nasz rysunek. Można narysować swoją wizytówkę, logo, herb, imię, inicjały, przydomek, uwzględnić imię i nazwisko, zawód, dane kontaktowe... |
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań magazynu "Polonistyka"
- Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
- Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
- ...i wiele więcej!